Jednym z tematów, choć nie głównym, rozmów premiera Morawieckiego w Wilnie były sprawy mniejszości narodowych w obu krajach. Kolejnym byla infrastuktura transportowa - Bursztynowy Szlak.
Premier Litwy Saulius Skvernelis podkreślił, że Polska jest ważnym partnerem Litwy, a polska mniejszość narodowa jest znaczącą częścią naszego społeczeństwa.
- Przywiązujemy dużą wagę do tematu mniejszości narodowych. To są nasi obywatele. Kwestie te wymagają wspólnej uwagi ze strony rządów obu krajów. Jesteśmy zainteresowani otwartym dialogiem - powiedział.
Prawdopodobnie podczas wiosennej sesji litewskiego parlamentu zostaną przyjęte ustawy o pisowni nazwisk w oryginale, w tym polskich.
Premier Skvernelis poinformował, że od maja tego roku planowane jest nadawanie co najmniej 5 polskich kanałów telewizyjnych mieszkańcom południowo-wschodniej Litwy, zamieszkałej główne przez ludność pochodzenia polskiego.
Wedlug Ministerstwa Transportu i Komunikacji, najpóźniej od maja ma ruszyć retransmisja TVP Info, TVP Polonia, TVP Historia, Nuta.TV oraz Power TV. Mają być one dostępne w rejonach wileńskim, solecznickim i święciańskim bez kodowania, nieodpłatnie. Będzie je można odbierać przez tradycyjne anteny, wystarczy je tylko skierować w stronę najbliższego nadajnika znajdującego się w uwzględnionej strefie nadawania.
Komisja oświatowa
Szef polskiego rządu powiedział, że z premierem Skvernelisem potwierdzili wolę rewitalizacji wspólnej polsko-litewskiej komisji oświatowej.
- Żeby tematy podręcznikowe, szkół, języka litewskiego uczonego w Polsce i języka Polskiego uczonego na terenie Republiki Litewskiej, żeby to wszystko między sobą odpowiednio harmonizować – wyjaśnił. - Co do daty rewitalizacji tej komisji, to w najbliższym tygodniu-dwóch ustalimy to z naszymi ministrami edukacji i z panem premierem Litwy - zapowiedział premier Morawiecki.
Jednocześnie dodał, że „jedyną przyczyną, dla której my zgadzamy się na zamknięcie jakiejś szkoły litewskiej w Polsce, jest fakt, że nie ma tam już po prostu osób, które się mogą i chcą tam uczyć w danym języku”.
Premier zapewnił, że Polska zaprasza i jest jak najbardziej otwarta, żeby wszystkie szkoły, które funkcjonowały do tej pory w języku litewskim były nadal utrzymane.
- Po prostu nie ma dzieci, które dalej mogłyby się uczyć – podkreślił.
Mateusz Morawiecki zaznaczył, że wiąże się to depopulacją w tej części naszego kraju – północno-wschodniej części Polski. Nie jest to proces związany tylko z ludnością litewską – z Litwinami w Polsce – również z depopulacją Polaków – zauważył.
- Ale też, żeby uczciwie do końca odpowiedzieć na to pytanie, trzeba podkreślić, że ja bardzo doceniam ostatnie otwarcie pana premiera Litwy, związane z ludnością Polską mieszkającą na Litwie – zapewnił szef polskiego rządu. - Jednak tutaj nie ma symetrii, jeśli chodzi o traktowanie nas – wsparcie dla szkół litewskich w Polsce było bez przeszkód przez wiele, wiele lat i cały czas nie napotyka na żadne przeszkody – zauważył. Do bardzo niedawna szkoły polskie na Litwie spotykały się z różnego rodzaju przeszkodami – wręcz nawet z szykanami, więc cieszę się z tej poprawy atmosfery – mówił polski premier.
- Ze swej strony mogę obiecać symetryczność relacji – również w dziedzinie edukacji i oświaty – zadeklarował Morawiecki. - Rozmawialiśmy też o umocnieniu współpracy w zakresie wymiany młodzieży, fundacji młodzieżowej polsko-litewskiej, również wspólnej komisji oświatowej, aby rozwiązać pewne problemy – dodał premier Rzeczypospolitej.
Nie czekając komisję
Już po niedawnej wizycie prezydenta Andrzeja Dudy na Litwie, doszło do spotkania przedstawicieli polskiej mniejszości na Litwie z minister oświaty. Brał w nim udział Jarosław Narkiewicz, poseł na Sejm Republiki Litewskiej z ramienia Akcji Wyborczej Polaków na Litwie - Związku Chrześcijańskich Rodzin, członek sejmowego komitetu do spraw oświaty i nauki.
Jak relacjonował dla radia Znad Willi, „Podczas 1,5 godzinnej rozmowy omówiono zagadnienia: egzaminu i podręczników z języka polskiego ojczystego, nauczania i egzaminu z języka litewskiego, finansowania placówek oświatowych z językami nauczania mniejszości narodowych, losu działu polonistyki na już nieistniejącym Litewskim Uniwersytecie Nauk Edukacyjnych.
Uzgodniono etapy działań, które zapoczątkuje sprowadzenie z Polski kilku egzemplarzy wybranych podręczników do języka polskiego dla szkoły początkowej, podstawowej oraz gimnazjum oraz przekazanie ich do oceny dla powołanych przez Ministerstwo Oświaty i Nauki Litwy, we współpracy z Centrum Rozwoju Edukacji, ekspertów - nauczycieli praktyków ze szkół oraz wykładowców katedry polonistyki Wileńskiego Uniwersytetu Edukologicznego. Po dokładnym przeanalizowaniu dostarczonych edycji podręcznikowych i zbadaniu możliwości ich zaadaptowania na potrzeby szkół polskich na Litwie określi się jaki suplement do takiego podręcznika należałoby przygotować.
W kwestii finansowania placówek oświatowych kolejny raz zaproponowano przeprowadzić dyskusję uwzględniając specyfikę przejścia finansowania z,,koszyczka ucznia’’ na,,koszyczek klasy’’.
Zwrot ziemi na Litwie
Jednym z problemów mniejszości polskiej na Litwie jest także zwrot ziemi zabranej jeszcze za czasów Związku Radzieckiego.
Na początku stycznia 2018 r. premier Saulius Skvernelis spotkał się z merem stolicy Rimigijusem Šimašiusem. Jednym z tematów spotkania był zwrot ziemi dla prawowitych właścicieli. Mer stolicy oświadczył, że przy zmianie statusu części ziemi należącej do miasta i po korekcie przygotowywanego ogólnego planu miasta, „własność gruntów może być przywrócona nawet do końca tego roku”.
29 grudnia 2017 rozporządzeniem dyrektora administracji Samorządu miasta Wilna przekazano 52 działki na obszarze o powierzchni 426 hektarów pod budowę dla osób ubiegających się o zwrot nieruchomości. Do kwietnia zostanie sformowanych 250-270 (to razem z jesiennym rozdaniem) działek pod budowę.
W kolejce czeka jeszcze 2 842 osób. Zgodnie z planem rządu proces restytucji mienia ma zostać zakończony do 2020 roku. Państwo zaproponowało kilka sposobów rekompensaty. Istniała możliwość odzyskania ziemi w postaci lasu lub w papierach wartościowych. Można również uzyskać rekompensatę pieniężną.
Sprawy gospodarcze
- Nasza współpraca z Litwą na polu energetycznym, handlowym, gospodarczym, biznesowym oraz kulturalnym jest coraz bardziej ścisła – ocenił szef polskiego rządu po spotkaniu z premierem Litwy Sauliusem Skvernelisem.
Premier Saulius Skvernelis ocenił, że Polska jest szczególnie ważnym partnerem Litwy.
- Polska jest trzecim co do wielkości obrotów partnerem handlowym i drugim rynkiem eksportu towarów litewskiego pochodzenia – dodał.
W obecności premierów Polski i Litwy podpisane zostały porozumienia w sprawie wzmocnionej współpracy energetycznej oraz o współpracy portów i uruchomieniu połączenia promowego Szczecin-Kłajpeda.
Premier Mateusz Morawiecki spotkał się też z działaczami politycznymi, społecznymi oraz przedstawicielami polskiego biznesu na Litwie. Podziękował za zaangażowanie w kultywowanie polskich tradycji oraz za wspieranie działalności edukacyjnej i kulturalnej. Premier wskazał także na potrzebę zacieśniania więzi gospodarczych pomiędzy Polską i Litwą.
Mateusz Morawiecki rozmawiał też z prezydent Litwy Dalią Grybauskaitė. Uczestniczył również w spotkaniu premierów Litwy, Łotwy i Estonii.
Bursztynowy Szlak
- Mówimy często o Jedwabnym Szlaku, a zapominamy o Bursztynowym Szlaku, który już dawno wytyczał kierunki handlu z Północy na Południe i w drugą stronę. To jest ten wymiar handlowy, który nie został w odpowiedni sposób wykorzystany. Chcemy go teraz odzyskać, odbudować poprzez realne inwestycje m.in. drogowe, jak Via Baltica – oświadczył szef polskiego rządu.
Premier wyraził nadzieję, że realizacja wspomnianej inwestycji szeroko otworzy na siebie handlowo i gospodarczo Polskę i trzy bałtyckie kraje, podobnie jak połączenie kolejowe - Rail Baltica. Polska jest gotowa wejść w bardzo ważny dla krajów bałtyckich projekt - synchronizację systemu elektroenergetycznego w trybie europejskim, a więc w docelowym modelu odłączenie od Rosji i Białorusi, po to, by kraje bałtyckie mogły funkcjonować w takim systemie, jak cała Europa – zadeklarował szef polskiego rządu.
Z kolei premier Saulius Skvernelis też zauważył, że Polska jest drugim największym rynkiem eksportowym dla towarów litewskich, z którymi nadal rozwija się handel. Premier podkreślił, że z ekonomicznego i energetycznego punktu widzenia inwestycja dokonana przez polski koncern naftowy PKN Orlen na Litwie była decydująca dla Litwy w dekadzie.
- Cieszymy się, że w zeszłym roku pojawiły się wzajemnie korzystne rozwiązania między firmami Orlen Lietuva i „Lietuvos geležinkeliai” (koleje litewskie). Właśnie od dzisiaj trwają prace nad odbudową zdemontowanego przed 10 laty odcinka linii kolejowej od rafinerii w Możejkach do miejscowości Renge na Łotwie. Planowane jest ich ukończenie do 2019 roku. Jesteśmy gotowi wspierać inne projekty realizowane przez Orlen Lietuva na Litwie - powiedział litewski premier.
Via i Rail Baltica
Litewski premier z radością przywitał „ (…)niezwykły przełom w dziedzinie transportu: Polska rozpoczęła modernizację europejskiej linii kolejowej z Warszawy w kierunku Litwy. Do 2023 roku połączy nas autostrada Warszawa - Kowno” – mówił S. Skvernelis, dziękując premierowi Morawieckiemu za wsparcie synchronizacji krajów bałtyckich z europejskimi sieciami kontynentalnymi.
Litewskie Ministerstwo Transportu chce nawet utworzyć stanowisko attaché ds. transportu przy ambasadzie RL w Polsce i zlikwidować identyczne stanowisko w Moskwie. Attaché jest potrzebny do realizacji wspólnych projektów strategicznych, takich jak Rail Baltica, Via Baltica, Via Carpatia.
Natomiast Lietuvos geležinkeliai 28 lutego otworzyły przedstawicielstwo spółki w Warszawie. Jest to pierwsze biuro Kolei Litewskich w Unii Europejskiej.
Szybciej z Kowna do Warszawy
Na początku lutego szefowie Polskiej Spółki Kolejowej PKP S.A. i Kolei Litewskich zgodzili się dążyć do tego, aby pasażerowie mogli dojechać pociągiem z Wilna do Warszawy szybciej i wygodniej. W Białymstoku będzie można przesiąść się do pociągu jadącego do Warszawy. Zakłada się, że podróż taka potrwa maksymalnie 6,5 godz. Autobusem odległość pomiędzy Kownem a Warszawą, które dzieli ponad 400 km, można pokonać w 7 godzin, samochodem – w 6 godz.
Trasą europejską Rail Baltica, łączącą Polskę i Litwę, kursuje obecnie pociąg Kowno-Białystok. Dzięki przyspieszeniu i koordynacji czasu odjazdów pasażerowie będą mogli przesiąść się w Białymstoku i dojechać pociągiem do Warszawy.
Rail Baltica służy również do transportu ładunków między Litwą a Polską. W terminalu w Szesztokach ładunki mogą być przeładowywane z szerokotorowych linii kolejowych na europejskie i dalej transportowane do Europy Zachodniej. W ubiegłym roku przez Szesztoki przewieziono o 35 proc. więcej ładunku niż w 2016 roku.
W listopadzie 2017 roku na polsko - litewskiej granicy w Mockawie działalność rozpoczął terminal produktów naftowych. W ciągu roku można w nim przeładować 1 mln ton płynnych produktów naftowych. Na razie w trzech magazynach przechowuje się po 3000 t oleju napędowego oraz 1 000 t benzyny.
- Jest to pierwszy i jedyny na Litwie terminal przeładowywania płynnych produktów naftowych, w którym można zarówno odbierać, jak i wysyłać produkty koleją o różnej szerokości torów – zarówno z rosyjskim, jak i europejskim rozstawem szyn. Terminal w Mockawie jest także pierwszym obiektem, który dąży do wykorzystania potencjału trasy „Rail Baltica” oraz możliwości zwiększenia tranzytowych strumieni płynnych ładunków przez terytorium Litwy – zarówno między wschodem i zachodem, jak i między północą oraz południem.” – stwierdził dyrektor terminalu Tadas Augustauskas.
Produkty naftowe z Rosji i Białorusi do terminalu docierają koleją z rosyjskim rozstawem szyn i dalej do Europy mogą być transportowane zarówno koleją z europejskim rozstawem szyn, jak i cysternami samochodowymi.
WYG
Źródła:premier.gov.pl; ministraspirmininkas.lrv.lt; zw.lt; wilnoteka.lt; Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich „Macierz Szkolna”; litrail.lt; L24.lt; „Verslo zinios”
Fot: Kancelaria Premiera RP
