13 stycznia jest Dniem Obrońców Wolności Litwy. Wyznaczono tę datę ku pamięci i czci bohaterów, którzy zginęli w styczniu 1991 roku w Wilnie, gdy Litwa ponownie wybijała się na niepodległość.
Wydarzenia związane są z interwencją Armii Radzieckiej na Litwie w styczniu 1991. W wyniku działań wojsk radzieckich śmierć poniosło 14 osób cywilnych, a ponad 600 zostało rannych. 11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła niepodległość (Akt Reaktywowania Państwa Litewskiego), w odpowiedzi Związek Radziecki wprowadził czołgi do stolicy tego kraju - Wilna.
Uroczystości Puńsku
Co roku na Litwie oraz w zagranicznych skupiskach Litwinów, w tym i na Sejneńszczyźnie, odbywają się uroczystości z tej okazji.
Jednym z tradycyjnych już akcentów Dnia Obrońców Wolności są "światełka pamięci". W piątek rano, o godz. 8.00, w oknach szkół, instytucji i organizacji, a także prywatnych domach na Litwie oraz Puńsku zostaną zapalone na 10 minut świece - jako symbol pamięci o tych, którzy zginęli.
W sobotę, 13 stycznia Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce zaprasza wszystkich chętnych do udziału w wydarzeniu poświęconym Dniu Obrońców Wolności w Puńsku. O 17.30 w miejscowym kościele celebrowana będzie msza św. Po niej, na kościelnym placu, zapłoną ogniska, śpiewane będą patriotyczne pieśni, uczestnicy podzielą się gorąca herbatą - a także bolesnymi wspomnieniami w 27. rocznicę tragicznych wydarzeń na Litwie.
Uroczystości z okazji Dnia Obrońcy Ojczyzny organizuje także Litewski Dom Kultury w Puńsku. W niedzielę, 14 stycznia o godz.14.00, zaprezentuje się tu dziecięcy zespół teatralny „Kregždutė” (Jaskółka) oraz grupa wokalna Balsynelis.
Obchody rocznicy tragicznych wydarzeń z 13 Stycznia 1991 r. w Wilnie organizują też Litwini z Sejn i Suwałk. Też będą msze, spotkania, wspomnienia tragicznych dni.
Na Litwie
Na Litwie 27. rocznica wydarzeń jest obchodzona już od 11stycznia. W programie m.in.:
- uroczości w litewskim parlamencie,
- spotkanie osób, które ucierpiały w 1991 roku przy wieży telewizyjnej,
- rozpalenie „ognisk pamięci” przy Litewskim Radiu i Telewizji,
- koncerty, akademie,
- akcja obywatelska pn. „Pamięć jest żywa, bo świadczy”, polegająca na zapaleniu świeczek w jednym oknie państwowych instytucji oraz mieszkań prywatnych.
Premier u kombatantów
Premier Litwy Saulius Skvernelis spotkał się w czwartek, 11.01.2018r., z członkami Stowarzyszenia Poszkodowanych 13.stycznia. ( na fot).
- 13 stycznia to tragiczna, ale i zwycięska data. Oba te znaczenia są bardzo ważne. Wspominając ludzi, którzy nie szczędzili ani sił, ani swej krwi, dzisiaj bardzo jest ważne, aby pozostać zjednoczonymi. Zobowiązuje nas do tego data 13 stycznia. Za prawo życia w wolnej Litwie zapłaciliśmy krwią mieszkańców kraju. Ceńmy to, co osiągnęliśmy i sięgajmy jeszcze więcej – powiedział premier podczas spotkania z kombatantami.
Szef litewskiego rządu wręczył też przewodniczącemu Stowarzyszenia Petrui Arnoldui Barysui (Piotrowi Arnoldowi Barysowi) litewską flagę, życząc, aby wspominać i upamiętniać ważne dla kraju daty najpierw w sercu i wywieszać flagę wówczas, gdy chce tego serce.
Świecie w oknach, uroczystości w parlamencie, ogniska
W piątek mieszkańcy Litwy są proszeni do udziału w obywatelskiej akcji „Pamięć żyje, bo świadczy”. W jej ramach zapłoną świecie w tysiącach okien. Wieczorem przy wieży telewizyjnej zapłoną ogniska.
Będą w tych dniach liczne wystawy i spotkania w litewskim parlamencie. Wręczona zostanie m.in. Nagroda Wolności, którą w br. otrzyma Nijole Sadūnaite, obrończyni wolności, więzień polityczny za czasów ZSRR.
13 stycznia, w samo południe – uroczyste wciągniecie flagi narodowej na maszt na Placu Niepodległości, potem uroczystości na cmentarzach w Wilnie, Kownie, Olicie, Kiejdanach, Mariampolu, Rokiszkach, czyli tam, gdzie są pochowani obrońcy wolności. Po południu spotkania władz w Sejmie z krewnymi ofiar, akcja krwiodawstwa. Będą też koncerty, msze i inne uroczystości w wielu innych miastach i miasteczkach Litwy.
Przebieg wydarzeń
13 stycznia 1991 roku Armia Radziecka dokonała szturmu na wieżę telewizyjną ochranianą przez ludność cywilną, a przede wszystkim studentów. Litwini bronili przed komandosami m.in. wejścia do studia, w którym do ostatniej chwili nadawany był program wolnej Litwy. Ludzie kładli się na ziemię, tworząc żywe zapory przed gąsienicami czołgów.
Tej nocy tysiące bezbronnych ludzi zebrały się przy strategicznych obiektach: Sejmie, budynku Radia i Telewizji oraz Wieży Telewizyjnej, by nie dopuścić do zajęcia ich przez siły radzieckie. Wydarzenia te stanowiły decydujący zwrot w walce o niepodległość Litwy.
Tego dnia zginęło w Wilnie 14 osób (13 cywilów oraz żołnierz radziecki; 15 osoba zmarła w lutym), a ponad 600 zostało rannych. (Loreta Asanavičiūtė, Virginijus Druskis, Darius Gerbutavičius, Rolandas Jankauskas, Rimantas Juknevičius, Alvydas Kanapinskas, Algimantas Petras Kavoliukas, Vidas Maciulevičius, Titas Masiulis, Alvydas Matulka, Apolinaras Juozas Povilaitis, Ignas Šimulionis, Vytautas Vaitkus, Vytautas Koncevičius).
Puńszczanie pomagali wybijającej się na niepodległość Litwie
Następnego dnia Litwini przyszli tłumnie oddać hołd zabitym. Warty pod wieżą pełnili wtedy także młodzi puńszczanie, studenci litewskich uczelni, pochodzący z zamieszkałej w 80 proc. przez Litwinów gminy Puńsk, w powiecie sejneńskim, graniczącym z Litwą. Do studentów w kolejnych dniach dołączyła delegacja z gminy Puńsk.
Puszczanie nieśli też wybijającej się na niepodległość Litwie pomoc materialną. Dostarczano tam m.in. leki. Jednymi z głównych organizatorów pomocy byli: ówczesny wójt gminy Puńsk Romuald Witkowski oraz sekretarz gminy Jan Wojczulis. Powołano do życia komitet pomocy Litwie, sołtysi zorganizowali zbiórkę, pieniędzy wśród mieszkańców wsi. Zebrano dużo pieniędzy, za które kupowano m.in. leki. Datki przekazywali nie tylko miejscowi Litwini, ale także i Polacy.
Oprócz pomocy materialnej, puńszczanie wspierali wybijającą się na niepodległość Litwę także duchowo. W miejscowym kościele celebrowane msze, a na kościelnym dziedzińcu odbywały się wiece poparcia.
21 sierpnia 1991 załamał się w Moskwie pucz przeprowadzony przez „twardogłowych” moskiewskich komunistów, na czele z ówczesnym wiceprezydentem - Janajewem przeciwko Gorbaczowowi i radzieckie wojska opuściły wieżę telewizyjną w Wilnie, a na placu Łukiskim obalono pomnik Lenina. Władze niepodległej Litwy ogłosiły 13 stycznia Dniem Obrońców Wolności Litwy.
Departament Mniejszości Narodowych Republiki Litewskiej przypomniał w przeddzień kolejnej rocznicy, że „wolności Litwy bronili wówczas nie tylko Litwini i należy przypomnieć wkład w drogę do niepodległości wszystkich obywateli Republiki: Litwinów, Polaków, Ukraińców, Białorusinów, Karaimów, Estończyków, Łotyszy, Azerów, Rumunów, Żydów, Tatarów i przedstawicieli innych narodowości”.
Przed rokiem na dziedzińcu przed budynkiem Litewskiego Radia i Telewizji odsłonięto pomnik ku czci ofiar 13 stycznia. W tym samym miejscu jeszcze do niedawna stały 24 drewniane imienne krzyże, upamiętniające osoby, które zginęły pod Wieżą Telewizyjną, pod budynkiem LRT i w przygranicznych (z Białorusią) Miednikach. Krzyże jednak z czasem zmurszały, zostały więc przeniesione do Muzeum Narodowego, a w ich miejsce z inicjatywy kierownictwa LRT stanął 6-metrowy obelisk z dzwonem oraz tablicą, na której wykute zostały nazwiska tych, którzy zginęli w 1991 r. w obronie wolności. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Romualdas Kvintas.
WYG
Fot. ministraspirmininkas.lrv.lt; Wikipedia
