29.10.2017

Co najmniej 200 cmentarzy, których już nie ma. By czas nie zatarł śladów przeszłości

Wystarczy nieco skręcić z głównych szos Suwalszczyzny, Mazur, a zobaczy się zarośnięte krzewami, a nawet dorodnymi już drzewami fundamenty domów, zapadłe głęboko w ziemię piwnice czy zwykłe kamienie węgielne.

Tu, na przykÅ‚ad w Rydzewie, Å»elazkach czy Romejkach mieszkali kiedyÅ› Mazurzy, Niemcy, potem Polacy przybyli na tÄ™ piÄ™knÄ… krainÄ™ z różnych stron Å›wiata. Jedni wymarli, drudzy wyemigrowali. Teraz pozostaÅ‚y po nich tylko wspomnienia, a gdzie indziej, na jakimÅ› pagórku, pod drzewami spoczywajÄ… prochy byÅ‚ych mieszkaÅ„ców. Po wielu wsiach i cmentarzach nie pozostaÅ‚o nawet już Å›ladu.

Suwalszczyzna, ziemia sejneÅ„ska, augustowska nie jest co prawda wyludniona, ale i tu znajduje siÄ™ co najmniej 200 starych cmentarzy, których już... nie ma! Takie maÅ‚e cmentarze zakÅ‚adano w minionych wiekach prawie w każdej wiÄ™kszej wsi.

Jeszcze wczeÅ›niej, bo od XII wieku, grzebano w koÅ›cioÅ‚ach wszystkich wiernych, ale z uwagi na wzrost liczby zmarÅ‚ych, w niedÅ‚ugim czasie powrócono do wczeÅ›niejszych praktyk i w koÅ›cioÅ‚ach chowano tylko znamienite i zasÅ‚użone osoby. Na zewnÄ…trz natomiast stopniowo rozszerzano cmentarze dla ogóÅ‚u, które z upÅ‚ywem czasu wypeÅ‚niaÅ‚y caÅ‚y dziedziniec koÅ›cioÅ‚a

W pierwszej poÅ‚owie XIX wieku weszÅ‚y ukazy carskie, które nakazywaÅ‚y - ze wzglÄ™dów gÅ‚ównie sanitarnych - przeniesienie istniejÄ…cych cmentarzy, zlokalizowanych wokóÅ‚ koÅ›cioÅ‚ów (a wiÄ™c w Å›rodku wsi), na ogrodzony teren poza wsiÄ…. Pierwszy ukaz carski wydaÅ‚ Aleksander I 13 marca 1817 roku, drugi - car MikoÅ‚aj I w 1846 roku. Prawodawca wymagaÅ‚, aby zakÅ‚adać cmentarze z dala od ludzkich osiedli, na terenach suchych, które nie byÅ‚y narażone na powodzie.

Jednak na niektórych maÅ‚ych cmentarzach wiejskich jeszcze przed I wojnÄ… Å›wiatowÄ… chowano tam ludzi. Czynili to nade wszystko biedniejsi, których nie byÅ‚o stać na pochówek na parafialnej nekropolii.

Stare cmentarze na Sejneńszczyźnie

 Po wojnie maÅ‚e cmentarze powoli zamieraÅ‚y, bliskich zaczÄ™to chować na dużych parafialnych nekropoliach. Wystarczy wyjechać tylko np. z przygranicznych Sejn w kierunku PuÅ„ska, by dowiedzieć siÄ™ od starszych ludzi, że pozostaÅ‚oÅ›ci starych cmentarzy można odnaleźć m.in. w Å»egarach, PeÅ‚elach, Dziedziulach, Burbiszkach, Ogrodnikach, Tauroszyszkach, Ogórkach. W tej ostatniej wiosce pan Pajaujis postawiÅ‚ przed kilkunastoma laty drewniany krzyż, by przyszÅ‚e pokolenia nie deptaÅ‚y prochów przodków. W 1944 roku miejscowi pochowali tam też żoÅ‚nierza niemieckiego, który - gdy wojsko wycofywaÅ‚o siÄ™ – utonÄ…Å‚. Jego córka na grób swego ojca natrafiÅ‚a dopiero przed kilkunastoma laty.

Åšlad starego cmentarz można znaleźć też w przygranicznych Sankurach. Co prawda nie ma tam już żadnych nagrobków, ale mieszkaÅ„cy co i raz stawiajÄ… w miejsce, gdzie byÅ‚ cmentarz, nowy krzyż, by czas nie zatarÅ‚ Å›ladów przeszÅ‚oÅ›ci.

W gminnym PuÅ„sku też znajduje siÄ™ stary katolicki cmentarz, który byÅ‚ przez caÅ‚e powojenne lata zaniedbany, zdewastowany. UporzÄ…dkowano go dopiero w 2002 roku.

W powiatowych Sejnach (jeszcze dawniej biskupich) żyli nie tylko katolicy. Jeszcze w XIX wieku Å»ydzi stanowili tu aż 70 proc. mieszkaÅ„ców, przed drugÄ… wojnÄ… Å›wiatowÄ… – 30 proc. Sprowadzili ich tu dominikanie, wÅ‚adajÄ…cy wówczas znacznÄ… częściÄ… miasteczka, by ożywili gospodarkÄ™. W XXI wieku pozostaÅ‚a po nich tylko synagoga oraz wspomnienia, no i zapomniany, niemal już niewidoczny, cmentarz żydowski. DziÄ™ki OÅ›rodkowi Sztuk, Kultur, Narodów „Pogranicze”, spoÅ‚eczeÅ„stwo SejneÅ„szczyzny ufundowaÅ‚o przed kilkunastoma laty kamienny obelisk.

Zatrzymajmy siÄ™ na chwilÄ™

Stosunek do zmarÅ‚ych, miejsc pochówku, Å›wiadczy o kulturze narodu. Ale gdy niebawem bÄ™dziemy Å›pieszyć na groby swych bliskich, by je uporzÄ…dkować przed ÅšwiÄ™tem ZmarÅ‚ych, zatrzymajmy siÄ™ przy starych, czasami już prawie niewidocznych, miejscach pochówku. Odgarnijmy zaroÅ›la, zapalmy choć jednÄ… Å›wieczkÄ™ na czyimÅ› grobie. Tam bowiem spoczywa nasza przeszÅ‚ość, a być może i korzenie wielu z nas. Na naszych terenach przez wieki mieszaÅ‚y siÄ™ nacje, kultury, przemierzaÅ‚y jÄ… najprzeróżniejsze wojska, a w prawie każdym z nich szedÅ‚ Polak, odziany – nie ze swej woli – w mundur którejÅ› z armii Å›wiata. PamiÄ™tajmy o tym.

Historia cmentarzy

Miejsca, na których grzebano ciaÅ‚a zmarÅ‚ych byÅ‚y różnie nazywane w jÄ™zyku polskim - cmyntarz, smyntarz, smÄ™tarz, kierchow. Ostatecznie przyjęła siÄ™ nazwa cmentarz, jako polski odpowiednik Å‚aciÅ„skiego coementerium, oznaczajÄ…cego miejsce snu lub odpoczynku.

 PojÄ™cie "coementerium" byÅ‚o zgodne z wierzeniami wystÄ™pujÄ…cymi u Greków - Tanatos bóg Å›mierci byÅ‚ bratem Hypnosa - boga snu. IstniaÅ‚a, wiÄ™c pewna zbieżność pojÄ™cia snu i Å›mierci, tak w konsekwencji miejsce pochówku byÅ‚o utożsamiane z miejscem snu. U chrzeÅ›cijan ma to sens teologiczny, gdyż jest on wyobrażeniem miejsca, gdzie skÅ‚ada siÄ™ osoby, które "zasnęły w Panu".

Na terenach polskich w okresie przedchrzeÅ›cijaÅ„skim zakÅ‚adano cmentarzyska na szczytach, pagórkach lub w otwartym polu. Usypane tam mogiÅ‚y najczęściej nosiÅ‚y nazwÄ™ kurhanów lub grodzisk. Poganie chowali swoich zmarÅ‚ych w cieniu drzew w lasach, gajach i w polu zwÅ‚aszcza na Litwie i Rusi. Zwyczaje te wykorzeniano bardzo dÅ‚ugo, gdyż po przyjÄ™ciu chrztu wspóÅ‚czeÅ›ni chcieli być grzebani w jednym miejscu ze swoimi przodkami, a koÅ›cioÅ‚owi chodziÅ‚o o wyeliminowanie pogaÅ„skich praktyk.

Od IX wieku zaczÄ™to grzebać w koÅ›cioÅ‚ach osoby zasÅ‚użone; papieży, cesarzy, biskupów, książęta, prezbiterów i fundatorów koÅ›cioÅ‚a, a na dziedziÅ„cu chowano pozostaÅ‚ych zmarÅ‚ych.

Od XII wieku grzebano w koÅ›cioÅ‚ach już wszystkich wiernych, ale z uwagi na wzrost liczby zmarÅ‚ych, w niedÅ‚ugim czasie powrócono do wczeÅ›niejszych praktyk i w koÅ›cioÅ‚ach chowano tylko znamienite i zasÅ‚użone osoby. Na zewnÄ…trz natomiast stopniowo rozszerzano cmentarze dla ogóÅ‚u, które z upÅ‚ywem czasu wypeÅ‚niaÅ‚y caÅ‚y dziedziniec koÅ›cioÅ‚a.

 Na cmentarzu koÅ›cielnym nie wolno byÅ‚o grzebać samobójców, wyjÄ…tek stanowili samobójcy, którzy autodestrukcji dopuÅ›cili siÄ™ w afekcie, także nieochrzczonych, ekskomunikowanych, heretyków, lichwiarzy, niepraktykujÄ…cych katolików innych grzeszników, którzy zmarli bez oznak żalu.

WYG

ŹródÅ‚o: polskie- cmentare.pl i mat. wÅ‚asne

 Na fot: Stary i nowy cmentarz w PuÅ„sku

 

udostępnij na fabebook
Skomentuj:
nick*
komentarz*
 
 
Zapraszamy na relację na żywo


Grupa Azoty ZAKSA Kędzierzyn-Koźle


Ślepsk Malow Suwałki

29.03.2024
20:30

Sponsor pogody
Pogoda
Newsletter

Jeżeli chcesz otrzymywać od nas informacje o nowych wiadomościach w serwisie podaj nam swój e-mail.

Kursy walut
03.29.2024 Kupno Sprzedaż
EUR 0.00% 4.4889 4.5795
USD 0.00% 4.1175 4.2007
GBP 0.00% 5.1508 5.2548
CHF 0.00% 4.5999 4.6929
28.03.2024

mieszkanie

28.03.2024

elewacje

Dodaj nowe og³oszenie