.jpg)
Dzień Sołtysa - coroczne polskie święto obchodzone, w większości przypadków na terenie kraju, 11 marca. Lokalnie można napotkać inne daty. Pochodzenie nie jest znane, jednak w ostatnich latach staje się coraz popularniejsze w gminach wiejskich.
Święto to ma na celu okazanie wdzięczności i szacunku sołtysom za ich pracę oraz zwrócenie uwagi społeczeństwa na rolę sołtysa w polskiej wsi. Z okazji tego święta w organizowane są spotkania, biesiady i konkursy, a na wielu oficjalnych stronach internetowych urzędów gminy i miasta składane są przez wójtów i burmistrzów życzenia dla lokalnych sołtysów i radnych rad sołeckich.
W br., 11 marca, także prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki złoży osobiście życzenia sołtysom. Weźmie udział w obchodach Ogólnopolskiego Dnia Sołtysa w Przysusze (woj. mazowieckie).
1000 złotych dla sołtysa
Natomiast Polskie Stronnictwo Ludowe, w przeddzień święta sołtysów, ponownie złożyło w Sejmie projekt ustawy o wynagrodzeniu sołtysów.
1000 zł wynagrodzenia dla sołtysa oraz silna pozycja i rola rad sołeckich. Takie założenia w skrócie przewiduje projekt ustawy PSL, który ludowcy ponownie składają w Sejmie.
- Chcemy podziękować tym, którzy odpowiadają za los swoich małych wspólnot - podkreślił Piotr Zgorzelski, poseł PSL.
Ludowcy już po raz drugi złożyli w Sejmie projekt ustawy o sołtysach i radach sołeckich. Przewiduje on wzmocnienie ich roli i pozycji. Poprzedni, mimo ciepłego przyjęcia przez lokalne społeczności, został odrzucony przez PiS.
Co zakłada pomysł ludowców?
Projekt przewiduje m.in. to, że czynności wykonywane przez sołtysów mają charakter zadań publicznych. Z tego względu należy się im za to wynagrodzenie. PSL chce, by była to kwota 1000 zł.
– Mamy na myśli połowę najniższego wynagrodzenia, co jednocześnie skutkuje przystąpieniem sołtysów do systemu emerytalno-rentowego – tłumaczy Piotr Zgorzelski.
Sołectwo może zostać powołane z inicjatywy rady gminy lub jej mieszkańców. Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, natomiast organem wykonawczym sołtys, którego wspiera rada sołecka. Sołectwo, jako jednostka pomocnicza rady gminy, nie ma osobowości prawnej.
W uzasadnieniu do projektu posłowie PSL piszą, że konieczne jest „dookreślenie” roli sołtysa oraz uwzględnienie faktu, że wykonywane przez niego zadania mają charakter zadań publicznych.
Ludowcy proponują, by rada gminy ustanawiała zasady, na jakich sołtysom oraz członkom rady sołeckiej będzie przysługiwała dieta lub zwrot kosztów podróży służbowej. Według posłów PSL na wzmocnieniu roli sołectw zyskają lokalne wspólnoty, które będą miały szersze uprawnienia np. w pozyskiwaniu pozabudżetowych środków na wykonywanie planowanych zadań.
Sołtys, czyli scultetus
Sołtys (niem. Schultheiß od śrdw. łac. scultetus) to w średniowieczu osoba postawiona przez feudalnego pana na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. Warianty scholtis, szoltyz, sołtys w średniowiecznym systemie prawnym to także wiejski sędzia (Dorfschulze) oraz zasadźca (osadnik). Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub chłop.
Sołtysi w średniowieczu byli wyznaczani byli przez feudalnych panów, a ich głównymi obowiązkami było zbieranie czynszu i przewodniczenie ławie wiejskiej. Pełnili oni również rolę wiejskich sędziów. Z czasem ich mocna pozycja została częściowo ograniczona.
Obecnie sołtys został organem wykonawczym sołectwa, czyli jednostki pomocniczej gminy.
Co ciekawe, przemiany obyczajowe nie ominęły obszarów wiejskich – jeszcze kilkadziesiąt lat temu sołtysami byli praktycznie wyłącznie mężczyźni, dziś panie stanowią prawie jedną trzecią w tej grupie.
Do praw sołtysa należało:
• zbieranie czynszu
• przewodniczenie ławie wiejskiej
• otrzymywał kilka łanów ziemi, na których mógł osadzać chłopów; powstawały folwarki sołtysie
• partycypował w dochodach feudała (1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych)
• prawo posiadania jatek, młyna itp.
Z drugiej strony miał obowiązek konnej służby wojskowej.
Pozycja społeczna i ekonomiczna sołtysów była stosunkowo mocna, mogli oni nawet konkurować ze średnio zamożną szlachtą. Z tego względu szlachta wymogła na Jagielle Statut warcki (1423), na mocy którego mogła wykupywać sołectwa. Z biegiem czasu, od XV do XVII wieku, sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.
W Polsce rozbiorowej i w okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego - gromady.
W latach 1954-1972 sołtys był pośrednikiem między mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową, po 1973 między mieszkańcami a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy.
Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej - sołectwa. Organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców wsi, które też w bezpośrednich wyborach wybiera sołtysa i radę sołecką wspierającą sołtysa. Szczegółowe regulacje dotyczące granic (istnieją sołectwa wielowioskowe), uprawnień sołtysa itp. regulowane są w statucie sołectwa uchwalanym przez radę gminy.
Obecnie sołtysi, oprócz słów uznania, mogą liczyć na to, co zaproponują im radni. Zwykle jest to 200-300 zł miesięcznej diety, czasem uzależnionej od obecności na sesjach rady gminy. I tzw. inkaso, czyli prowizja od zebranych podatków, sięgająca od 0,5 do kilku procent dostarczonej do urzędu kwoty.
Kompetencje
• reprezentuje sołectwo na zewnątrz,
• zwołuje i organizuje zebranie wiejskie, i w tym celu rozwiesza ogłoszenia o zebraniu wiejskim w takim miejscu i terminie, aby zapewnić jak najszerszy udział mieszkańców sołectwa,
• realizuje uchwały rady gminy dotyczące sołectwa, a także umożliwia zapoznanie się z uchwałami rady jak najszerszemu kręgowi mieszkańców sołectwa,
• w zakresie ustalonym przez radę gminy dokonuje poboru podatków rolnego i leśnego, jako inkasent organu podatkowego,
• uczestniczy w sesjach rady gminy, a także w pracach jej organów bez prawa do głosowania.
• zobowiązany jest brać udział w posiedzeniach komisji rady gminy, jeśli rozpatrywane są sprawy sołectwa.
Według Rocznika Statystycznego Województw z 2014 r. w kraju było 40 382 sołtysów.
Wszystkim Sołtysom z okazji Ich Święta składamy najlepsze życzenia!
WYG
