Na koniec pierwszego półrocza br. liczba osób, które w zgłoszeniu do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego podały obywatelstwo inne niż polskie, zbliżyła się do 1,2 mln. To o 6% więcej niż rok wcześniej, kiedy było ich niemal 1,1 mln. 59,8% w tej grupie stanowili mężczyźni, a 40,2% – kobiety. A jeśli chodzi o narodowość, to zdecydowanie dominowali Ukraińcy. Liczba zgłoszeń osób z takim obywatelstwem wyniosła 771,2 tys. Wzrost rdr. był na poziomie 3%. Tak wynika z najnowszych danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak podaje ZakÅ‚ad UbezpieczeÅ„ SpoÅ‚ecznych (ZUS), liczba osób, które w zgÅ‚oszeniu do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego podaÅ‚y obywatelstwo inne niż polskie, wyniosÅ‚a niemal 1,2 mln. Taki stan zanotowano 30 czerwca br. Oznacza to w ujÄ™ciu rocznym wzrost o 6%. W 2023 r. takich obcokrajowców byÅ‚o 1,1 mln. RównoczeÅ›nie z danych wynika, że 59,8% w tej grupie obecnie stanowiÄ… mężczyźni (693,3 tys.), a 40,2% – kobiety (466,7 tys.). Rok wczeÅ›niej sytuacja wyglÄ…daÅ‚a inaczej. Mężczyzn byÅ‚o 40,6% (443,7 tys.), a kobiet – 59,4% (650,4 tys.).
– Pandemia uÅ›wiadomiÅ‚a cudzoziemcom zatrudnionym na czarno, że potrzebne jest im ubezpieczenie zdrowotne i ta Å›wiadomość siÄ™ utrzymuje. Popyt na pracÄ™ roÅ›nie i bÄ™dzie siÄ™ zwiÄ™kszaÅ‚ z uwagi na wskaźniki demograficzne – mówi adwokat Joanna Torbé-Jacko, ekspertka Business Centre Club ds. prawa pracy i ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych i przewodniczÄ…ca Komisji ds. Polityki Migracyjnej.
Z kolei dr hab. Magdalena KnapiÅ„ska z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu zauważa, że wzrost liczby zgÅ‚oszonych do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego może być wynikiem nie tylko napÅ‚ywu imigrantów, ale również zmian w charakterze umów o Å›wiadczenie pracy. Coraz częściej bowiem z umów o dzieÅ‚o imigranci po prostu przechodzÄ… na umowy o pracÄ™. Podobnego zdania jest radca prawny Adrian Parol, który jednoczeÅ›nie dodaje, że na rynku od jakiegoÅ› czasu widać też, iż sami pracodawcy „wymuszajÄ…” lub – jak kto woli – twardo proponujÄ… zmianÄ™ formy zatrudnienia. ChcÄ… bowiem bardziej zwiÄ…zać ze sobÄ… pracownika.
– RównoczeÅ›nie mamy do czynienia z podejmowaniem legalnego zatrudnienia, zamiast pracy na czarno – wskazuje ekspertka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. – Sama liczba nieco ponad 1,1 mln osób stanowi jednak okoÅ‚o 6,25% wszystkich pracujÄ…cych w Polsce. To nie jest wysokim i zatrważajÄ…cym wskaźnikiem – przyznaje dr hab. Magdalena KnapiÅ„ska.
Joanna Torbé-Jacko zauważa jednoczeÅ›nie, że choć liczba cudzoziemców ubezpieczonych roÅ›nie, trudno uznać to jednak za sukces. Dane pokazywane przez ZUS nie oznaczajÄ… dobrych wiadomoÅ›ci, ponieważ wielu z zatrudnionych z innym niż polskie obywatelstwem zgÅ‚aszanych jest do ubezpieczenia wyÅ‚Ä…cznie, aby uzyskać prawo do Å›wiadczeÅ„ od zaniżonych podstaw.
– Potrzebne sÄ… nam, na gruncie ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych, wieloaspektowe dziaÅ‚ania resortu pracy, których obecnie brakuje. Firmy legalnie zatrudniajÄ…ce cudzoziemców i ubezpieczajÄ…ce ich od peÅ‚nych przychodów sÄ… niszczone przez te, które ubezpieczenie zaniżajÄ…. A wszyscy razem pokazywani sÄ… optymistycznie w jednych statystykach – podkreÅ›la ekspertka BCC.
Do tego mec. Adrian Parol zauważa, że najliczniejszÄ… grupÄ… ubezpieczonych, którzy w zgÅ‚oszeniu do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego podali obywatelstwo inne niż polskie, sÄ… osoby z paszportem ukraiÅ„skim. To nie jest wielkim zaskoczeniem. WedÅ‚ug stanu z 30 czerwca 2024 roku, byÅ‚o ich 771,2 tys. To o 3% wiÄ™cej niż rok wczeÅ›niej, kiedy ta liczba wynosiÅ‚a 748,4 tys.
– Z uwagi na trwajÄ…cÄ… w Ukrainie wojnÄ™, liczba uchodźców zwiÄ™ksza siÄ™ stopniowo, choć oczywiÅ›cie nie ma tak znacznego charakteru, jak w roku rozpoczÄ™cia wojny. Informacje medialne o wyjazdach UkraiÅ„ców z Polski pojawiajÄ… siÄ™ przez jakiÅ› czas w przestrzeni medialnej, ale na razie nie majÄ… odzwierciedlenia w rzeczywistoÅ›ci – wskazuje Andrzej Drozd z Polsko-UkraiÅ„skiej Izby Gospodarczej.
Ekspert zwraca też uwagÄ™ na to, że UkraiÅ„cy wybierajÄ… PolskÄ™ ze wzglÄ™du na odlegÅ‚ość od ojczystego kraju. Do tego podobieÅ„stwo jÄ™zyka i wiÄ™zy Å‚Ä…czÄ…ce nasze kraje sprawiajÄ…, iż mimo relatywnie wyższych zarobków w innych krajach, Polska pozostaje atrakcyjnym miejscem dla obywateli Ukrainy. Znaczenie ma nasza polityka migracyjna. Z kolei mec. Adrian Parol dodaje, że UkraiÅ„cy czujÄ… siÄ™ w naszym kraju wyjÄ…tkowo bezpiecznie, co wielokrotnie podkreÅ›lajÄ… choćby sami politycy. GÅ‚ównie chodzi o to, jaka jest ogólna narracja wobec Ukrainy w Polsce. Dlatego też ta atmosfera jest dla nich ważnym i przekonywujÄ…cym aspektem.
– Prawdopodobnie może to być też efektem legalizacji zatrudnienia UkraiÅ„ców, którzy jednak decydujÄ… siÄ™ pozostać na polskim rynku pracy nieco dÅ‚użej i podejmujÄ… jÄ… w oparciu o umowÄ™ o pracÄ™. Wiążą siÄ™ nieco bardziej trwale z naszym rynkiem pracy. Widoki na koniec wojny sÄ… dość odlegÅ‚e, wiÄ™c zwyczajnie podejmujÄ… zatrudnienie na dÅ‚uższy okres – komentuje dr hab. Magdalena KnapiÅ„ska.
JednoczeÅ›nie ekspertka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu przyznaje, że roÅ›nie emigracja i imigracja miÄ™dzy PolskÄ… i UkrainÄ…. Obserwowane sÄ… duże, dynamiczne ruchy wahadÅ‚owe ludnoÅ›ci ukraiÅ„skiej. SprzyjajÄ… im zaostrzenia przepisów wyjazdowych dotyczÄ…cych mężczyzn czy medyków z Ukrainy, co dodatkowo skÅ‚ania ich do podjÄ™cia pracy w Polsce na staÅ‚e.
– Należy pamiÄ™tać także o stosunkowo wysokiej liczbie obywateli BiaÅ‚orusi oraz krajów trzecich, których rekrutacja staÅ‚a siÄ™ już trwaÅ‚Ä… tendencjÄ… na polskim rynku pracy. Z uwagi na fakt, iż istnieje deficyt w tak zwanych „mÄ™skich profesjach”, rekrutacje krajów trzecich dotyczÄ… gÅ‚ównie mężczyzn – stwierdza Andrzej Drozd.
Faktycznie w grupie osób z obywatelstwem ukraiÅ„skim 52,2% to mężczyźni, a 47,8% – kobiety. Rok wczeÅ›niej sytuacja wyglÄ…daÅ‚a podobnie. Mężczyźni stanowili 52,3%, a kobiet byÅ‚o 47,7%. Zatem różnice sÄ… w zasadzie minimalne, mimo obserwowanej zmiany w strukturze przyjeżdzajÄ…cych do Polski osób z Ukrainy.
– Jest to struktura pÅ‚ci, która jest zbliżona do sytuacji w caÅ‚ym spoÅ‚eczeÅ„stwie. Wiadomo, że to sÄ… osoby w bardzo różnym wieku. W imigracji z Ukrainy dominowaÅ‚y po lutym 2022 kobiety i dzieci. Ale też po zaostrzeniu przepisów poboru do wojska być może część mężczyzn z Ukrainy chce tÄ… drogÄ… uniknąć wcielenia do armii – zauważa dr hab. Magdalena KnapiÅ„ska.
Do tego Andrzej Drozd zwraca uwagÄ™ na to, że mimo wszystko duży odsetek kobiet można wytÅ‚umaczyć tym, że gÅ‚ówna fala uchodźców z Ukrainy w 2022 r. dotyczyÅ‚a kobiet z dziećmi, które potem stopniowo aktywizowaÅ‚y siÄ™ zawodowo. Z kolei część mężczyzn po 2022 r. wyjechaÅ‚a z Polski bronić ojczyzny, niemniej jednak niektórzy pozostali. Dodatkowo eksperci zauważajÄ…, że sytuacja wciąż jest daleka od ideaÅ‚u.
– NieprawidÅ‚owoÅ›ci jest mnóstwo, a przede wszystkim jest to zatrudnienie w różnych spóÅ‚kach ukraiÅ„skich i obejmowanie ubezpieczeniem tylko części przychodu lub stosowanie tzw. prostej spóÅ‚ki akcyjnej. Ma to na celu wyÅ‚Ä…cznie pozyskanie ubezpieczenia zdrowotnego i cudzoziemcy sÄ… zgÅ‚aszani do niego, ale od bardzo niskich kwot albo nie sÄ… zgÅ‚aszani wcale – wyjaÅ›nia Joanna Torbé-Jacko.
Komentatorzy spodziewajÄ… siÄ™ jednak wzrostu zgÅ‚oszeÅ„ cudzoziemców do ZUS, co zdaniem dr hab. Magdaleny KnapiÅ„skiej, bÄ™dzie efektem sezonowych wahaÅ„ popytu na pracÄ™. Trudna sytuacja wojenna w Ukrainie może spowodować dalszy napÅ‚yw imigrantów. Nie można zapominać o próbach Å‚Ä…czenia wypÅ‚aty niektórych Å›wiadczeÅ„ (800 plus itp.) z pracÄ… zarobkowÄ… rodziców i opiekunów dzieci ukraiÅ„skich, która powinna być Å›wiadczona w Polsce, co też może podnieść poziom migracji.
– W dalszych okresach czasowych liczba osób, które zgÅ‚oszÄ… siÄ™ do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego i podadzÄ… obywatelstwo inne niż polskie, powinna nieznacznie wzrosnąć. Należy również uwzglÄ™dnić fakt, że przeważnie cudzoziemcy wracajÄ… na rynek pracy z prac sezonowych, gdzie nie zawsze sÄ… ubezpieczeni – zwraca uwagÄ™ ekspert z Polsko-UkraiÅ„skiej Izby Gospodarczej.
Andrzej Drozd podkreÅ›la również, że bÄ™dzie to miaÅ‚o miejsce, jeÅ›li nie dojdzie do zaostrzenia dziaÅ‚aÅ„ wojennych w Ukrainie i kolejnych fal migracyjnych z tego kraju. Polska gospodarka nadal wykazuje zapotrzebowanie na pracowników zagranicznych, zwÅ‚aszcza w sektorach takich jak budownictwo, logistyka i usÅ‚ugi, które czÄ™sto zatrudniajÄ… obcokrajowców.