W gminie Puńsk przebywali przedstawiciele Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. W Urzędzie Gminy przedstawi plany dotyczące synagogi.
Jak informuje wójt gminy Witold Liszkowski, w 2021 roku powinna zostać opracowana dokumentacja. Potem Fundacja bÄ™dzie staraÅ‚a siÄ™ w różnych źródÅ‚ach o dofinansowanie remontu.
Wójt ma nadziejÄ™, że Fundacja Ochrony Dziedzictwa Å»ydowskiego wyremontuje budynek i stanie siÄ™ on kiedyÅ› - wzorujÄ…c siÄ™ np., na OÅ›rodku Sztuk, Kultur, Narodów „Pogranicze” w Sejnach - otwartÄ… przestrzeniÄ… kultury.
Przy okazji przedstawiciele Fundacji podziÄ™kowali samorzÄ…dowi gminnemu za dbanie o cmentarz żydowski w miasteczku, który leży na jego obrzeżach, przy ulicy Sudawskiej.
Jak informowaÅ‚a nas w styczniu 2020 roku Pani Marta Eichelberger- Jankowska, Koordynatorka Kontaktów MiÄ™dzynarodowych z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Å»ydowskiego, Fundacja jest żywotnie zainteresowana uratowaniem synagogi w PuÅ„sku.
„Fundacja jest zainteresowana nadaniem funkcji użytkowej temu obiektowi, która odpowiadaÅ‚aby potrzebom mieszkaÅ„ców PuÅ„ska i odwiedzajÄ…cych tÄ™ miejscowość goÅ›ci, a jednoczeÅ›nie w odpowiedni sposób szanowaÅ‚a godność obiektu, który, wg pierwotnych zaÅ‚ożeÅ„, peÅ‚niÅ‚ w przeszÅ‚oÅ›ci funkcje sakralne. KierujÄ…c siÄ™ tym zamiarem, zdecydowani jesteÅ›my w najbliższym czasie podjąć rozmowy z przedstawicielami wszystkich podmiotów, które gotowe bÄ™dÄ… wspóÅ‚dziaÅ‚ać w tym zakresie z FODÅ»”, informowaÅ‚a Pani Marta Eichelberger- Jankowska.
Na razie podejmowano prace zabezpieczajÄ…ce. Już w listopadzie 2015 roku FODÅ» tymczasowo zabezpieczyÅ‚a synagogÄ™ poprzez wykonanie tymczasowego pokrycia dachu zabezpieczajÄ…c obiekt przed dziaÅ‚aniem niekorzystnych czynników atmosferycznych.
Pod koniec 2019 roku wykonano:
- powtórne zabezpieczenie dachu przed dziaÅ‚aniem niekorzystnych czynników atmosferycznych,
- trwaÅ‚e zabezpieczenie otworów okiennych i drzwiowych poprzez odeskowanie pÅ‚ytÄ… OSB
- doraźne zabezpieczenie drewnianych elewacji obiektu poprzez uzupeÅ‚nienie ubytków pÅ‚ytÄ… OSB.
Jest zatem nadzieja, że zabytek zostanie uratowany. Przypomnijmy, jest to ostatnia w Polsce drewniana synagoga.
Synagoga
Przed wojnÄ… miasteczku zamieszkiwaÅ‚a duża ilość osób narodowoÅ›ci żydowskiej. Mieli swoje sklepy, zakÅ‚ady rzemieÅ›lnicze, usÅ‚ugowe, no i oczywiÅ›cie swojÄ… Å›wiÄ…tyniÄ™. W miasteczku Å»ydzi mieszkali co najmniej 300 lat.
Synagoga w Puńsku została wybudowana na przełomie XIX-XX w. Drewniany, jednokondygnacyjny, orientowany budynek synagogi, o dwuspadowym dachu wzniesiono na planie prostokąta, w konstrukcji zrębowej, na murowanym fundamencie.
Pierwotnie była kryta gontem i otynkowana z zewnątrz i na zewnątrz. Więźba dachowa synagogi była drewniana o konstrukcji stolcowej. Potem dach został pokryty blachą ocynkowaną.
Synagoga miaÅ‚a ukÅ‚ad trójtraktowy. We wschodniej części znajdowaÅ‚a siÄ™ sala gÅ‚ówna, a w zachodniej przedsionek, nad którym mieÅ›ciÅ‚ siÄ™ babiniec. W zachodniej części byÅ‚a też dobudówka, w której mieÅ›ciÅ‚ siÄ™ cheder. Budynek szkóÅ‚ki talmudycznej zaÅ‚ożony byÅ‚ na planie prostokÄ…ta, którego dÅ‚uższy bok stykaÅ‚ siÄ™ z krótszym bokiem synagogi. Cheder zostaÅ‚ oszalowany na zewnÄ…trz, też byÅ‚ jednokondygnacyjny, ale niższy od synagogi.
Podczas II wojny światowej, w 1941 roku, Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie w opuszczonym budynku mieściło się mieszkanie, kino oraz sklep.
Po 1989 roku Gmina Å»ydowska odzyskaÅ‚a synagogÄ™, ale nie prowadziÅ‚a tam żadnych prac konserwacyjnych. 7 stycznia 2015 r. w synagodze wybuchÅ‚ pożar, który zniszczyÅ‚ poddasze budynku.
WYG
Na fot: 1.Synagoga po pracach naprawczych w listopadzie 2019 roku
2. Cmentarz Żydowski w Puńsku










