Puńsk. Będzie remont synagogi

W gminie Puńsk przebywali przedstawiciele Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. W Urzędzie Gminy przedstawi plany dotyczące synagogi.

Jak informuje wójt gminy Witold Liszkowski, w 2021 roku powinna zostać opracowana dokumentacja. Potem Fundacja będzie starała się w różnych źródłach o dofinansowanie remontu.

Wójt ma nadzieję, że Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego wyremontuje budynek i stanie się on kiedyś - wzorując się np., na Ośrodku Sztuk, Kultur, Narodów „Pogranicze” w Sejnach - otwartą przestrzenią kultury.

Przy okazji przedstawiciele Fundacji podziękowali samorządowi gminnemu za dbanie o cmentarz żydowski w miasteczku, który leży na jego obrzeżach, przy ulicy Sudawskiej.

Jak informowała nas w styczniu 2020 roku Pani Marta Eichelberger- Jankowska, Koordynatorka Kontaktów Międzynarodowych z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Fundacja jest żywotnie zainteresowana uratowaniem synagogi w Puńsku.

„Fundacja jest zainteresowana nadaniem funkcji użytkowej temu obiektowi, która odpowiadałaby potrzebom mieszkańców Puńska i odwiedzających tę miejscowość gości, a jednocześnie w odpowiedni sposób szanowała godność obiektu, który, wg pierwotnych założeń, pełnił w przeszłości funkcje sakralne. Kierując się tym zamiarem, zdecydowani jesteśmy w najbliższym czasie podjąć rozmowy z przedstawicielami wszystkich podmiotów, które gotowe będą współdziałać w tym zakresie z FODŻ”, informowała Pani Marta Eichelberger- Jankowska.

Na razie podejmowano prace zabezpieczające. Już w listopadzie 2015 roku FODŻ tymczasowo zabezpieczyła synagogę poprzez wykonanie tymczasowego pokrycia dachu zabezpieczając obiekt przed działaniem niekorzystnych czynników atmosferycznych.

Pod koniec 2019 roku wykonano:

- powtórne zabezpieczenie dachu przed działaniem niekorzystnych czynników atmosferycznych,

- trwałe zabezpieczenie otworów okiennych i drzwiowych poprzez odeskowanie płytą OSB

- doraźne zabezpieczenie drewnianych elewacji obiektu poprzez uzupełnienie ubytków płytą OSB.

Jest zatem nadzieja, że zabytek zostanie uratowany. Przypomnijmy, jest to ostatnia w Polsce drewniana synagoga.

Synagoga

Przed wojną miasteczku zamieszkiwała duża ilość osób narodowości żydowskiej. Mieli swoje sklepy, zakłady rzemieślnicze, usługowe, no i oczywiście swoją świątynię. W miasteczku Żydzi mieszkali co najmniej 300 lat.

Synagoga w Puńsku została wybudowana na przełomie XIX-XX w. Drewniany, jednokondygnacyjny, orientowany budynek synagogi, o dwuspadowym dachu wzniesiono na planie prostokąta, w konstrukcji zrębowej, na murowanym fundamencie.

Pierwotnie była kryta gontem i otynkowana z zewnątrz i na zewnątrz. Więźba dachowa synagogi była drewniana o konstrukcji stolcowej. Potem dach został pokryty blachą ocynkowaną.

Synagoga miała układ trójtraktowy. We wschodniej części znajdowała się sala główna, a w zachodniej przedsionek, nad którym mieścił się babiniec. W zachodniej części była też dobudówka, w której mieścił się cheder. Budynek szkółki talmudycznej założony był na planie prostokąta, którego dłuższy bok stykał się z krótszym bokiem synagogi. Cheder został oszalowany na zewnątrz, też był jednokondygnacyjny, ale niższy od synagogi.

Podczas II wojny światowej, w 1941 roku, Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie w opuszczonym budynku mieściło się mieszkanie, kino oraz sklep.

Po 1989 roku Gmina Żydowska odzyskała synagogę, ale nie prowadziła tam żadnych prac konserwacyjnych. 7 stycznia 2015 r. w synagodze wybuchł pożar, który zniszczył poddasze budynku.

WYG

Na fot: 1.Synagoga po pracach naprawczych w listopadzie 2019 roku

2. Cmentarz Żydowski w Puńsku