Puńsk na Marsie

Portal punskas.lt przypomniał, że na Marsie jest krater imieniem Puńsk. Powierzchnia Marsa usiana jest kraterami. Swojego czasu nadano tym kraterom nazwy. Tylko cztery polskie miejscowości dostąpiły tego zaszczytu.

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku jeden z kraterów został nazwany od polskiej miejscowości Puńsk. Aż szkoda, że ta informacja jest mało znana. Kto wie, może ją byłoby jakoś wykorzystać promocyjnie? 

W 1976 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna podjęła decyzję, aby trzem marsjańskim kraterom nadać nazwy polskich miast. Na mapie Marsa pojawiły się: Grójec, Puńsk i Rypin. Trzy lata później, w 1979 roku do tych trzech nazw dołączyły Puławy. Kolejny marsjański krater nosi imię polskiej uczonej, Marii Skłodowskiej-Curie.

Puńsk to krater na powierzchni Marsa o średnicy 11,6 km, położony na 20,8° szerokości i 41,2° długości zachodniej.

Centrum Nauki i Astrologii NASA podaje takie dane o puńskim kraterze:

Puńsk

Mars

Mars – czwarta od Słońca planeta Układu Słonecznego. Krąży między orbitą Ziemi a pasem planetoid, dzielącym go od orbity Jowisza. Planeta została nazwana od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa, zawdzięcza ją barwie, która przy obserwacji z Ziemi wydaje się rdzawo-czerwona i kojarzyła się starożytnym Rzymianom z pożogą wojenną. Odcień ten bierze się od tlenków żelaza pokrywających powierzchnię.

W starożytności Litwini nazywali Marsa Žiezdre.

Nie da się wskazać odkrywcy Marsa. Wiadomo, iż egipscy astronomowie obserwowali go w drugim tysiącleciu przed naszą erą, natomiast źródła chińskie wskazują, że tamtejsi astronomowie znali planetę w IV wieku p.n.e. albo jeszcze wcześniej. Natomiast za pierwszą osobę, która spojrzała na tę planetę przez teleskop, uznawany jest Galileusz - dokonał tego w 1610 roku. Dzisiaj każdy ma szanse spojrzeć na Marsa przez lepsze teleskopy niż dysponował włoski naukowiec (chociażby podczas pokazów nieba w trakcie pikników astronomicznych), w Internecie możemy znaleźć dokładne fotografie z wielkich teleskopów, obrazy z sond kosmicznych, czy łazików poruszających się po powierzchni planety.

Planeta Mars należy do kategorii planet skalistych, czyli takich jak Ziemia. Jest o połowę mniejszy od naszego kosmicznego domu i dziesięciokrotnie mniej masywny. Jego powierzchnia jest zbudowana przede wszystkim z bazaltu, jest też na niej dużo pyłu od tlenku żelaza (stąd czerwony kolor planety). Mars ma suchy klimat i różnorodne ukształtowanie terenu: góry, doliny, kaniony, kratery, pustynie, czapy polarne, a także wulkany. Jego okres obrotu dookoła osi jest bardzo podobny do ziemskiego (doba trwa 24 godziny i 37 minut).

Generalnie jest tam zimno, średnio około minus 60 stopni Celsjusza, aczkolwiek w cieplejszych porach roku temperatury mogą wzrosnąć do blisko plus 20 stopni Celsjusza (dokładniejsze wartości zebraliśmy w tabelach na dole tekstu). Atmosfera marsjańska istnieje, ale jest dużo cieńsza i rzadsza niż ziemska. Ciśnienie na powierzchni jest mniejsze niż 1% ciśnienia na powierzchni Ziemi. Na dodatek skład atmosfery jest mocno nieprzyjazny dla ludzi, bowiem aż 95% stanowi dwutlenek węgla.

Podobnie jak na Ziemi, na Marsie występują pory roku, ale trwają one dłużej (okres orbitalny planety to blisko dwa lata ziemskie). Charakterystycznym elementem marsjańskiego klimatu są burze pyłowe, które są dużo bardziej ekstremalne niż ich ziemskie odpowiedniki.

Mars ma dwa księżyce, Fobosa i Deimosa, które są małe i mają nieregularny kształt. Prawdopodobnie powstały z materii wyrzuconej z Marsa w wyniku wielkich uderzeń w początkach istnienia planety.

Czy i gdzie jest woda?

Do czasu pierwszego przelotu sondy Mariner 4 obok Marsa w 1965 roku spekulowano na temat obecności ciekłej wody na powierzchni planety. Podstawą spekulacji były obserwowane okresowe zmiany jasności obszarów powierzchni, w szczególności w pobliżu biegunów, które w obserwacjach teleskopowych wydawały się morzami i kontynentami. Długie ciemne linie na powierzchni, nazwane kanałami marsjańskimi, były interpretowane przez niektórych nawet jako kanały nawadniające wybudowane przez istoty rozumne.

Mars kilka mld lat temu był zupełnie inną planetę od tej, którą obecnie znamy jako jałową. Na jego powierzchni występuje lód, który znajduje się na biegunach, ale poza tym próżno jej szukać w innych miejscach. Co więc stało się z antyczną wodą na Czerwonej Planecie?

Do niedawna sądzono, że Mars utracił dużo wody, oddając ją w kosmos. Tymczasem nowe badania sugerują, że mogło być inaczej. Została ona związana pod powierzchnią, gdzie nawodniła skorupę. Stało się to możliwe na podstawie modelowania danych, które zebrały do tej pory sondy krążące wokoło Czerwonej Planety, jak i marsjańskie łaziki.

Na powierzchni Marsa widać, że jeszcze kilka mld lat temu musiało być tu wiele wody. Wyżłobione kaniony przez płynące rzeki nie pozostawiają złudzeń. Nowe badania i symulacje wykazały, że część cieczy rzeczywiście mogła odparować w kosmos, ale nie w tak dużych ilościach jak niegdyś sądzono.

Badania oparte na danych zebranych w ciągu ostatnich 10-15 lat eksploracji Marsa wykazały, że największe straty wody odbyły się w trakcie okresu Noahian. To oznacza, że nastąpiło to pomiędzy 4,1 a 3,7 mld lat temu. Tutaj też warto dodać, że pod powierzchnią Marsa są także zbiorniki wodne, które udało się wykryć.

Kiedy polecimy na Marsa?

Według Elona Muska, najbogatszego człowieka na świecie i szefa koncernów SpaceX oraz Tesla, pierwszy załogowy lot na Marsa będzie możliwy w 2026 roku. Elon Musk w wywiadzie dla programu "Good Time Show" w aplikacji społecznościowej Clubhouse stwierdził, że pierwsi ludzie na Marsie pojawią się za 5,5 roku. Dodał też, że szacowany obecnie na ok. pół roku czas dotarcia z Ziemi na Marsa będzie można skrócić do jednego miesiąca.

Mars na stałe zagościł w kulturze, występuje w wielu filmach, książkach, czy grach komputerowych. mobilnych i planszowych. Jest też znany jako globalna marka batonów czekoladowych, jak i w kilku innych branżach.

WYG

Źródła: Wikipedia; polski obserwator; NASA; urania.edu; planetarynames

Fot: Shutetrstock