13 stycznia jest Dniem Obrońców Wolności Litwy. Wyznaczono tę datę ku pamięci i czci bohaterów, którzy zginęli w styczniu 1991 roku w Wilnie, gdy Litwa ponownie wybijała się na niepodległość.
Wydarzenia związane są z interwencją Armii Radzieckiej na Litwie w styczniu 1991. W wyniku działań wojsk radzieckich śmierć poniosło 14 osób cywilnych, a ponad 600 zostało rannych. 11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła niepodległość (Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego), w odpowiedzi Związek Radziecki wprowadził czołgi do stolicy tego kraju - Wilna.
13 stycznia 1991 roku Armia Radziecka dokonała szturmu na wieżę telewizyjną ochranianą przez ludność cywilną, a przede wszystkim studentów. Litwini bronili przed komandosami m.in. wejścia do studia, w którym do ostatniej chwili nadawany był program wolnej Litwy. Ludzie kładli się na ziemię, tworząc żywe zapory przed gąsienicami czołgów.
Tej nocy tysiące bezbronnych ludzi zebrały się przy strategicznych obiektach: Sejmie, budynku Radia i Telewizji oraz Wieży Telewizyjnej, by nie dopuścić do zajęcia ich przez siły radzieckie. Wydarzenia te stanowiły decydujący zwrot w walce o niepodległość Litwy.
Tego dnia zginęło w Wilnie 14 osób (13 cywilów oraz żołnierz radziecki; 15. osoba zmarła w lutym), a ponad 600 zostało rannych. Następnego dnia Litwini przyszli tłumnie oddać hołd zabitym. Warty pod wieżą pełnili wtedy także młodzi puńszczanie, studenci litewskich uczelni, pochodzący z litewskiej gminy Puńsk, w powiecie sejneńskim, graniczącym z Litwą.
Puszczanie nieśli też wybijającej się na niepodległość Litwie pomoc materialną. Dostarczano tam m.in. leki. Jednym z głównych organizatorów pomocy był ówczesny wójt gminy Puńsk Romuald Witkowski.
21 sierpnia 1991 załamał się w Moskwie pucz przeprowadzony przez „twardogłowych” moskiewskich komunistów, na czele z ówczesnym wiceprezydentem - Janajewem przeciwko Gorbaczowowi i radzieckie wojska opuściły wieżę telewizyjną w Wilnie, a na placu Łukiskim obalono pomnik Lenina. Władze niepodległej Litwy ogłosiły 13 stycznia Dniem Obrońców Wolności Litwy.
Co roku na Litwie oraz w zagranicznych skupiskach Litwinów, w tym i na Sejneńszczyźnie, odbywają się uroczystości z tej okazji.
W Sejnach, Puńsku i Suwałkach
W czwartek, O 7.00 rano czasu polskiego w oknach instytucji oraz wielu domów prywatnych na Litwie oraz naszym regionie zapalono świeczki, w tym m.in., w oknach Domu Kultury Litewskiej w Puńsku i Domu Litewskim w Sejnach.
Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach wraz z personelem Domu Litewskiego zapalił dziś znicze w oknach swojej siedziby w Sejnach ku pamięci ofiar wydarzeń z 13 stycznia. W przeddzień obchodów konsulat wręczył uczniom wszystkich litewskich placówek oświatowych odznaki - symbole niezapominajek - symbolizujące jedność.
Dzień Obrońców Wolności obchodzony jest także w Puńsku i Suwałkach. Tradycyjnie wydarzenia poświęcone 13 stycznia odbyły się we wszystkich litewskich placówkach oświatowych w regionie Sejny-Punsk-Suwałki. Szef konsulatu Genadijus Mackelis odwiedził litewską szkołę w Sejnach „Žiburis”, gdzie wraz z uczniami i nauczycielami oddał hołd pamięci ofiar 13 stycznia przy symbolicznym ognisku na dziedzińcu szkolnym.
Wilno
Centralne uroczystości odbyły się w Wilnie. Z okazji Dnia Obrońców Wolności w Wilnie w środę wieczorem na Placu Niepodległości pod Sejmem podpalono pamiątkowe ogniska poświęcone obrońcom wolności, a w czwartek przeszła ulicami żałobna procesja na cmentarz, gdzie zostali pochowani ci, którzy zginęły bonia wolności.
W wydarzeniu wziął również udział prezydent Gitanas Nausėda oraz inni politycy i osoby publiczne. Przemówienie wygłosiła 13 stycznia premier Ingridy Šimonytė podczas obchodów Dnia Obrońców Wolności i wręczenia Nagród Wolności na Placu Niepodległości
Mówiła m.in.:
- Kiedy trzydzieści jeden lat temu na tym placu pełniłam wartę, byłam nastolatkiem pełnym młodzieńczej odwagi i lekkomyślności. Byłem wtedy na tyle duża, by zdać sobie sprawę, że 11 marca 1990 roku był największym darem życia, ale to wciąż za mało, by uświadomić sobie obowiązki, które ciążyły na ówczesnym parlamencie i głowie państwa. Ta wolność może być trudna. Jest tak ciężki jak kwiaty, które niosłem w procesji z Pałacu Sportu na cmentarz Antakalnis w procesji żałobnej po tych, którzy zginęli 13 stycznia.
Wtedy nie mogłam właściwie docenić, ile odwagi i determinacji potrzeba, aby stanąć twarzą w dół z tępą siłą. I że jest wystarczająco dużo sił, jeśli opowiadasz się za czymś, co jest czymś więcej niż ty – za wolnością, prawdą, swoim stanem i wiarą. Ale przede wszystkim o odpowiedzialność. Dla innego. Dla tych, którzy wyszli i dla tych, którzy przyjdą. To jest prawdziwa wolność.
- Dzień Obrońców Wolności jest jak pieczęć na Deklaracji Przywrócenia Niepodległości. Afirmacja, że wszystko tam napisane jest prawdziwe, sensowne i drogie - mówiła litewska premier. - Każde pokolenie ma swoje własne wyzwanie w walce o wolność. Są to sygnatariusze Aktu Niepodległości, ludzie, którzy musieli budować instytucje wolnego państwa, powojenni partyzanci, sowieccy dysydenci, żywa barykada podczas wydarzeń styczniowych, lekarze walczący na froncie bojowym, codzienna straż graniczna, inni, co uczą żyć w świecie różnic. Dzień Obrońców Wolności to pamiątka bardzo ważnego zwycięstwa. To dzień nadziei, determinacji i inspiracji, aby nigdy nie poddawać się w walce o wolność. Dlatego pragnę pogratulować Litwinom na całym świecie i życzyć, aby tradycyjne styczniowe ogniska dodawały siły i wzbudzały dumę z Ojczyzny. I nigdy nie przestanie szeleścić w naszych sercach – powiedziała premier Ingrida Šimonytė.
DKL w Puńsku
WYG
Źródła o fot: Kancelaria Rządu RL; Konsulat RL w Sejnach
