W niedzielę, 13 lipca w miejscowości Pszczelnik (gmina Myślibórz) odbyły się uroczystości upamiętniające 92. rocznicę bohaterskiego lotu litewskich lotników – Steponasa Dariusa i Stasysa Girėnasa.
Lotnicy ci przeszli do historii jako pierwsi Litwini, którzy w 1933 roku podjęli próbę przelotu przez Atlantyk samolotem “Lituanica”.
Celem S. Dariusa i S. Girenasa było rozsławienie na całym świecie młodego państwa litewskiego, dlatego podjęli się bardzo ryzykownego przedsięwzięcia przelotu trasy 7 tys. km przez Atlantyk bez międzylądowania. Obaj lotnicy zostali bohaterami Litwy. Nakręcono o nich filmy, w wielu miastach ulice nazywane są na ich cześć. Ich podobizny znajdywały się na banknocie 10-litowym.
Darius i Girėnas, amerykańscy Litwini, wyruszyli bez zatrzymywania się na 8000 kilometrów z Nowego Jorku do Kowna – ówczesnej stolicy Litwy.
Lituanica wystartowała rankiem 15 lipca 1933 r. z 3000 litrami paliwa i 100 litrami smaru – przeładowany samolot ledwie unosił się nad ziemią. Piloci zabrali cztery litry wody, sześć kanapek, owoce, kawę, wódkę i papierosy na dwa dni.
Najmniej uwagi poświęcali własnemu bezpieczeństwu, latając bez świateł, używając latarki do oświetlania odczytów przyrządów w kokpicie i nie mając sprzętu radiowego.
Choć Lituanica pomyślnie pokonała Atlantyk, niestety nigdy nie dotarła do Kowna. Po przeleceniu ponad 6,5 tysiąca kilometrów bez lądowania, 17 lipca rozbił się w Pszczelniku, w ówczesnych wschodnich Niemczech, około 600 kilometrów od celu. Ofiara pilotów do dziś stanowi symbol odwagi, determinacji i patriotyzmu.
Chociaż przyczyny katastrofy Lituanicy są nadal niejasne, liczne badania sugerują różne przyczyny: brak paliwa, ekstremalnie złe warunki pogodowe i zmęczenie pilota.
W niedzielnych uroczystości wziął udział Ambasador Republiki Litewskiej Valdemaras Sarapinas, Konsul Honorowy Republiki Litewskiej Wiesław Wierzchoś oraz przedstawiciele instytucji państwowych Polski i Litwy a także władz samorządowych, służ mundurowych.
Delegacja z Puńska
Jak co roku, na uroczystości przybyła delegacja ze Szkoły Podstawowej im. Daiura i Girenasa w Puńsku. To uczniowie tej szkoły sami zdecydowali na początku lat 90. ub. wieku o tym imieniu szkoły. W niedzielę uczniowie szkoły im. S. Dariusa i S. Girėnasa w Puńsku zadedykowali pieśni poległym bohaterom i Litwie.
Uroczystości
Tradycyjnie w miejscu pamięci przy pomniku lotników zgromadzili się również przedstawiciele duchowieństwa, służb mundurowych oraz mieszkańcy regionu. Tegoroczne obchody miały szczególny charakter dzięki obecności wysokich rangą przedstawicieli instytucji państwowych i służb.
Rano w Bazylice Archikatedralnej św. Jakuba Apostoła w Szczecinie odprawiono mszę świętą w intencji poległych litewskich lotników, po czym delegacje złożyły wieniec pod tablicą pamiątkową poświęconą wyczynowi S. Dariusza i S. Girėnasa w katedrze i spotkała się z Litwinami mieszkającymi w Szczecinie.
Następnie delegacje udały się do Myśliborza, gdzie w lesie Pszczelnik, w miejscu śmierci litewskich lotników, przy pomniku poświęconym lotowi S. Dariusza i S. Girėnasa, odbyła się uroczysta ceremonia. Uczestnicy wydarzenia wysłuchali czytań z Pisma Świętego, przedstawiciele litewskich i polskich instytucji złożyli wieńce i kwiaty pod pomnikiem, a uczniowie szkoły im. S. Dariusa i S. Girėnasa w Puńsku zadedykowali pieśni poległym bohaterom i Litwie.
W swoim przemówieniu Ambasador podziękował burmistrzowi miasta i parafii Myślibórz Piotrowi Sobolewskiemu, Konsulowi Honorowemu Litwy w Szczecinie Wiesławowi Wierzchosiusowi oraz dyrektorom i nauczycielom szkół im. S. Dariusa i S. Girėnasa w Myśliborzu i Puńsku za pielęgnowanie pamięci historycznej, tak bliskiej wszystkim Litwinom. Na zakończenie wizyty delegacja i goście wydarzenia zwiedzili Muzeum im. S. Dariusa i S. Girėnasa.
Pszczelnik jest dziś nie tylko miejscem pamięci, ale i mostem łączącym dwa narody – Polskę i Litwę. Co roku obchodzona rocznica przypomina o wspólnych wartościach i historii oraz znaczeniu międzynarodowej współpracy, także tej realizowanej przez Policję oraz inne służby mundurowe i samorządy - podkreślali uczestniczy uroczystości.
Dbają o pamięć
W 1935 r. ówczesne władze Litwy wykupiły kawałek lasu w miejscu katastrofy i rok później stanął tu drewniany krzyż. Ku ich czci, 17 lipca 1936 r., odsłonięto granitowy pomnik w kształcie Krzyża Witolda Wielkiego, autorstwa V. Landsbergisa-Žemkalnisa, a obok drewniany słup w formie krzyża z informacją w czterech językach o tragedii, do której doszło w tym miejscu.
Do wojny opiekowali się nim litewscy dyplomaci z Berlina. Po wojnie miejsce zostało zapomniane i zdewastowane. Dopiero 50 lat po tragedii, w 1983 roku, pomnik został ponownie odrestaurowany. Niedaleko, w chacie żmudzkiej przywiezionej w 1989 roku z Muzeum Budownictwa Ludowego w Rumszyszkach na Litwie, zorganizowano małe muzeum, w którym prezentowane są eksponaty, związane z tym miejscem i tragiczną śmiercią lotników.
O miejsce dbają obecnie także władze Myśliborza, władze Republiki Litewskiej oraz Litwini, mieszkający na Pomorzu.
WYG
Źródła fot: Ambasada Republiki Litewskiej w Polsce; UM Myślibórz; Policja Zachodniopomorska
