Polskie Sieci Elektroenergetyczne i Litgrid, operatorzy sieci przesyłowych w Polsce i na Litwie, rozważają nowy wariant drugiego połączenia elektroenergetycznego między naszymi krajami. Ma być lądowe i przebiegać m.in. przez na region.
Pierwszy most
Pierwsze polsko - litewskie połączenie energetyczne, to działająca od kilku lat linia LitPol Link, łącząca Ełk i Olitę z tzw. wstawką prądu stałego po stronie litewskiej. Wstawka ta umożliwia przepływ energii między systemami o różnej synchronizacji prądu zmiennego.
To łącze będzie odgrywało jeszcze większą rolę, bo od 2025 roku będzie to brama dla wszystkich trzech krajów bałtyckich do połączenia ich systemów elektroenergetycznych z ich europejskimi partnerami.
W 2018 roku kraje bałtyckie podpisały porozumienie z Polską i Komisją Europejską, na mocy którego w 2025 roku system elektroenergetyczny trzech krajów zostanie oddzielony od systemu BRELL przy wartej 1,6 mld euro pomocy UE.
Premierzy Litwy, Łotwy i Estonii podpisali w sierpniu 2023 roku deklarację zobowiązującą te trzy kraje do synchronizacji swych sieci elektroenergetycznych z Europą Zachodnią do lutego 2025 roku, czyli prawie rok wcześniej niż dotychczas planowano - poinformował w litewski rząd.
Koncepcje drugiego mostu
Eksperci uznali już wcześniej, że dla Polski i Litwy potrzeby jest drugi most energetyczny. Pierwszym pomysłem była rozbudowa istniejącego LitPol Link o drugą, budowę niezależnej linii, co dałoby możliwość przesłania mocy 1000 MW.
Operator litewskiego systemu przekazywania energii elektrycznej „Litgrid” ogłosił nawet przed kilkoma laty przetarg na poszukiwanie nowej trasy łącza. Przedstawiciele litewskich energetyków wstępnie zakładali, że łącze mogłoby rozpoczynać się w Mariampolu, gdzie zostanie zbudowana nowa stacja. Ogłoszono nawet przetarg na wyznaczenie trasy. Zwycięzca przetargu miał przedstawić trasę łącza od Mariampola do granicy z Polską, analogiczną pracę miał wykonać polski operator PSE S.A. W takiej wersji, most miał biec m.in. przez tereny gmin Puńsk, Szypliszki, Jeleniewo, Suwałki, aż do Ełku.
Ostatecznie zrezygnowano z budowy kolejnego lądowego mostu
Ponoć za rezygnacją z drugiego polsko - litewskiego połączenia linią napowietrzną zadecydowały kłopoty z budową pierwszej po stronie polskiej.
Chodzi o to, że budowa pierwszego mostu została oprotestowana przez część mieszkańców i samorządów, którzy woleli, aby kabel biegł pod ziemią. Wówczas jednak koszt inwestycji byłby wyższy, a Bruksela nie miała zamiaru zwiększyć dofinansowania.
Prezes Litgridu, litewskiej państwowej spółki przesyłowej, Daivis Virbickas mówił wówczas tak: - Zgodnie z informacjami, jakie dostaliśmy od strony polskiej, to niemal niemożliwe, by zbudować takie napowietrzne „mosty” do 2025 r. – głównie z powodów środowiskowych. Linia przechodziłaby bowiem przez obszary chronione itp. Alternatywą mogłaby być lądowa linia kablowa, ale to rozwiązanie skomplikowane, trzeba by np. budować co 60 km specjalne podstacje. „Koszty byłyby ogromne, a ukończenie do 2025 r. problematyczne” - ocenił Virbickas.
Podmorski kabel
Potem postanowiono, że będzie to podwodny kabel energetyczny. Łączna długość kabla wraz z odcinkami lądowymi miała wynieść ok. 330 km, a jego moc 700 MW. Podmorskie i lądowe połączenie wysokiego napięcia prądu stałego Harmony Link miało połączyć podstację Żarnowiec w województwie pomorskim w Polsce z podstacją Darbenai w rejonie Kretinga na Litwie.
Szacowany przed kilkoma laty łączny koszt projektu Harmony Link to około 680 mln euro, z czego 493 mln euro miało pochodzić z unijnego wsparcia w ramach instrumentu Łącząc Europę (ang. Connecting Europe Facility).
Podmorski kabel miał pozwolić na poprawę bezpieczeństwa energetycznego regionu, otwierając drogę do synchronizacji systemów energetycznych Litwy, Łotwy i Estonii z systemem Europy kontynentalnej.
Kabel miał być gotowy do końca 2025 roku. Potem mówiło się o 2028 roku, co nie pozwalałoby na planowany termin synchronizacji. Nawet nie rozpoczęto jego układania.
Drugi lądowy most po linii Rail Baltica
W poniedziałek, 13 listopada Polskie Sieci Elektroenergetyczne i Litgrid, operatorzy sieci przesyłowych w Polsce i na Litwie, ogłosiły, że rozważają nowy wariant drugiego połączenia elektroenergetycznego między naszymi krajami.
Komunikat litewskiego Ministerstwa Energii głosi, że znaleziono rozwiązanie dla nowego polsko-litewskiego połączenia przesyłowego energii elektrycznej.
- Nowe połączenie elektroenergetyczne między Litwą a Polską „Harmony Link”- zgodnie z wcześniejszymi planami - powinno zostać wybudowane do 2028 roku. Obecnie urzędnicy odpowiedzialni za energetykę na Litwie, w Polsce i Komisji Europejskiej oraz operatorzy systemów przesyłowych koordynują techniczne możliwości budowy połączenia na lądzie, a nie na dnie morskim. Częściowo zostaną do tego celu wykorzystane korytarze infrastrukturalne planowanej linii kolejowej Rail Baltica pomiędzy Polską a Litwą - czytamy w komunikacie.
- Koszt pierwotnego projektu budowy połączenia pod dnem Bałtyku wzrósł w przetargu z 680 mln do 1,6 mld euro. Połowę podwyżki cen powinna sfinansować Litwa - czyli nasi konsumenci. To jest niedopuszczalne. Z tego powodu planowany przetarg na projekt został wstrzymany i poszukiwane są alternatywy - mówi minister energetyki Litwy Dainius Kreivys.
Na wzrost kosztów miała m.in. wpływ duża liczbę zamówień u producentów kabli prądu stałego i stacji przekształtnikowych.
Według wstępnej oceny, wybór tego wariantu może pozwolić na zmniejszenie budżetu projektu i jego szybszą realizację. Ponieważ wciąż trwają wstępne oceny, na tym etapie rozpatrywane są oba warianty połączenia.
Decyzja w sprawie sposobu realizacji połączenia zostanie podjęta w pierwszej połowie 2024 roku.
- Ważne jest również, że nowe rozwiązanie znacząco zwiększa bezpieczeństwo energetyczne krajów bałtyckich, ponieważ po realizacji projektu będziemy mieli dwa połączenia lądowego systemu elektroenergetycznego z Unią Europejską - dodał minister D. Kreivys.
WYG
Źródła: Ministerstwo Energii RL; PSE; Lidgird
Fot: PSE
