Jedyne w Polsce litewskie liceum ogólnokształcące w Puńsku odchodzi 60-lecie istnienia. Z okazji Jubileuszu zjazd absolwentów oraz sporo różnych imprez. Wydano też uaktualnioną monografię szkoły oraz wykonano nowy sztandar, ufundowany przez Piotra Witkowskiego, absolwenta puńskiego LO z 1992 roku.
Jubileuszowe uroczystości rozpoczną się już w środę, 22.06. i potrwają do soboty, 25.06. włącznie.
Na środę (godz. 11:00) zaplanowano otwarcie wystaw okolicznościowych i odczyty, na czwartek (23.06. g. 18:00) koncerty w wykonaniu miejscowych zespołów ludowych, a na piątek (24.06.) turniej koszykówki (w godz.16-19.00). W piątek od godz. 19:00 w ośrodku rekreacyjnym Šilajne k. Puńska, na imprezy święta „Na Jana” zaprasza Stowarzyszenie Etnokultury Litewskiej w Puńsku.
Główne uroczystości odbędą się w sobotę, 25.06., a w programie:
11.00 – uroczysta msza w miejscowym kościele
12.00 – 16.00 oficjalna część w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku, w tym uroczysty koncert
19.00 – spotkanie przy kolacji absolwentów i gości w LO
Historia szkolnictwa litewskiego
Pierwsze szkoły w Wielkim Księstwie Litewskim powstały w XVI w. W 1526r. dekretem synodu biskupa wileńskiego zobowiązano wszystkie parafie do tworzenia szkół. Obok szkółek parafialnych działały w miastach szkoły samorządowe, a najdostojniejsi uczyli dzieci w prywatnych szkołach.
W okresie carskiego zakazu druku litewskich książek i czasopism, w Puńsku i okolicy działały małe wiejskie szkółki, w których uczyli najmowani nauczyciele tzw. „daraktoriai“. Dopiero w czasie Wielkiej Wojny Towarzystwo „Žiburys“ założyło w Puńsku litewską szkółkę, w której pracował A. Baltrukonis.
W latach międzywojnia nie było w Puńsku szkoły w litewskim językiem nauczania. Język litewski jako przedmiot również nie był stale wykładany.
Pierwsze trzy szkoły wiejskie, w których wprowadzono naukę języka litewskiego (w wymiarze dwóch godzin tygodniowo), uruchomiono jesienią 1944. Już rok później zostały one zlikwidowane w związku z poważnie rozważanymi planami wysiedlenia ludności litewskiej z Polski w ramach układów z republikami ZSRR.
W oficjalnej polityce państwa polskiego o mniejszościach narodowych zaczęto mówić dopiero w 1951r. Wówczas otworzyły się możliwości organizowania litewskich szkół. W 1952r. Ministerstwo Edukacji zorganizowało w Miedzeszynie koło Warszawy pierwszy kurs dla nauczycieli języka litewskiego, który poprowadził prof. Jan Otrębski. Uczestnicy kursu- pierwsi nauczyciele języka litewskiego nie posiadali kwalifikacji, a niektórzy nawet średniego wykształcenia.
W końcu stycznia 1951 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku zezwoliło na uruchomienie nauczania języka litewskiego w szkołach podstawowych w Nowinnikach oraz Przystawańcach. Litwini dążyli jednak do tego, by nauczaniem w języku ojczystym objąć wszystkie wiejskie szkoły na terytorium swego zamieszkania.
Jesienią 1952 szkoły podstawowe z litewskim językiem nauczania zaczęły funkcjonować w Puńsku, Nowininkach, Widugierach i Wojtokiemiach. Dodatkowo do piętnastu szkół wprowadzono język litewski jako przedmiot dodatkowy. Kolejne dwie szkoły z litewskim językiem nauczania powstały w roku szkolnym 1952/1954.
Trudne początki
W grudniu 1953r. w Liceum Ogółnokształcącym w Suwałkach utworzono litewską klasę (wówczas VIII) liczącą 23 uczniów, która stanowiła zalążek późniejszego LO w Puńsku. Po uzupełnieniu w IX klasie programu nauczania treściami pedagogicznymi i metodycznymi, absolwenci tej klasy w 1957r. stanowili pierwszą grupę wykwalifikowanych nauczycieli, którzy podjęli pracę w nauczaniu początkowym. Ministerstwo Oświaty skierowało dwóch jej absolwentów na studia lituanistyczne do Wilna. Wówczas rozpoczęły się też starania o utworzenie liceum ogólnokształcącego bliżej wsi zamieszkałych przez ludność narodowości litewskiej.
Jak wspominał przed laty na łamach czasopisma polskich Litwinów „Aušra” (Świt, Jutrzenka) pedagog Jan Vajna, przybyły do Puńska przedstawiciel Ministerstwa Oświaty, nie mógł początkowo zrozumieć, jak ma funkcjonować tu liceum, skoro nie ma ani nauczycieli, ani mieszkań dla nich, podręczników, ba nawet energii elektrycznej. Poza tym brak i budynku dla LO, gdyż szkoła podstawowa mieści się w aż czterech budynkach. Wówczas ówczesny dyrektor szkoły podstawowej (Polak) oświadczył, że on całe życie uczył się przy lampie naftowej i na dobre mu to wyszło, a przewodniczący Gromadzkiej Rady Narodowej Antoni Judycki dodał: „Nie byłbym sobą, gdybym nie znalazł pomieszczeń”. No i znalazł: przeniósł siedzibę GRN w inne miejsce, zmniejszył własne mieszkanie.
W 1956r., na mocy dekretu Ministra Oświaty, powstaje Liceum Ogólnokształcące z Litewskim Językiem Nauczania w Puńsku. W roku szkolnym 1956/57 zorganizowano klasę VIII liczącą 23 uczniów oraz z Suwałk przeniesiono 9 uczniów pochodzenia litewskiego, którzy utworzyli klasę IX. Pierwszym dyrektorem był Stanisław Łysakowski, a jego zastępcą Józef Vaina. Pracowali nauczyciele: J. Staśkielunas, H. Vaina, W. Pojawis. Do pierwszego egzaminu dojrzałości w 1959r. przystąpiło 10 abiturientów. Mury LO w Puńsku w okresie minionych 60 lat opuściło ok.1500 absolwentów.
W 1992r. Liceum nadano imię 11 Marca. W ten sposób została upamiętniona data restytucji państwowości Litwy.
Pół wieku bez własnego lokum
Na własny budynek LO musiało jednak czekać aż 54 lata. Przez lata korzystało z gościnności szkoły podstawowej. Nowy budynek oddano go do użytku dopiero 1 września 2010 roku. Kosztem 8 mln złotych (6,3 mln z MSWiA, 800 tys. samorząd powiatowy, 600 tys. Ministerstwo Sportu, resztę gmina, mieszkańcy) zbudowano nie tylko sale lekcyjne, ale i halę sportową.
„Z polskiego na nasz”
Wszystkie przedmioty, oprócz historii, geografii i języków, są wykładane po litewsku. Uczniowie uczą się z polskich podręczników, według programów nauczania, zatwierdzonych przez Ministra Edukacji. Tekst przekładają w myślach z polskiego na język ojczysty i w tym języku dzielą się swą wiedzą z nauczycielem. LO nigdy nie miało wydanych w Polsce litewskich podręczników. Dodatkowo wykładana jest też historia i geografia Litwy.
Nie tylko lekcje
Swoje zdolności i zainteresowania licealiści rozwijają na licznych zajęciach pozalekcyjnych. Szkoła działa wiele kółek zainteresowań, m.in. grupa taneczna „Šalčia“, kółko miłośników poezji, szkolny chór „Pašešupiai“, kółko dramatyczne, sekcje piłki koszykowej. Uczniowie myślący o zawodzie dziennikarza, mogą próbować sił w szkolnej gazetce „Demesio“.
W tym roku drużyna dziewcząt LO w Puńsku wywalczyła I miejsce w woj. podlaskim w koszykówce i, jako reprezentant woj. podlaskiego, zagra na mistrzostwach Polski w Łodzi.
Co drugi na stanowisku kierowniczym
Po ukończeniu puńskiego liceum powyżej 60 proc. młodzieży kontynuuje naukę na wyższych uczelniach Polski i Litwy. Ostatnio coraz więcej absolwentów wybiera litewskie uczelnie. Z biegiem lat absolwenci szkoły, po ukończeniu studiów, powracali tu do pracy. W ten sposób rosły kwalifikacje tutejszych nauczycieli i obecnie szkoła może poszczycić się dobrze wykwalifikowaną kadrą pedagogiczną.
Co ciekawe, co drugi Litwin w naszym kraju pracuje na stanowisku kierowniczym lub jest wykwalifikowanym specjalistą. Wynika to pewnie z kultywowanej na Sejneńszczyźnie, gdzie jest główne skupisko mniejszości litewskiej, wiekowej tradycji inwestowania w kształcenie dzieci. Choć jedno dziecko w rodzinie powinno było uzyskać wyższe wykształcenie, najlepiej w społecznie poważanych zawodach, co dawniej dawało nie tylko prestiż, ale i pieniądze. Kształcono zatem nauczycieli, lekarzy, prawników, księży.
Obecnie także wielu rolników prowadzących rodzinnych gospodarstwach ma wyższe wykształcenie rolnicze. Może dlatego w gminie Puńsk jest tak dużo dobrych, zadbanych gospodarstw, przyciągających oko zarówno nowoczesnymi zabudowaniami jak i parkującymi na podwórku lub pracującymi w polu maszynami najnowszych typów.
Źródła: LO Puńsk,Wikipedia, Departament Statystyki Litwy.
Na fot: Tegoroczni abiturienci. Foto LO Puńsk
