W Urzędzie Miejskim w Suwałkach odbyło się spotkanie delegacji Stowarzyszenia Polaków Kiejdan i członków suwalskiego Stowarzyszenia Seniorzy z Pasją Horyzont.
Podczas spotkania wystąpił jedyny na Żmudzi polski Zespół Pieśni Ziemi Kiejdańskiej „Issa” (kier. Waleria Wansewicz) i „Ocean Życia”, działający przy suwalskim Stowarzyszeniu (kier. Monika Kudela).
Prezydent Czesław Renkiewicz zaprezentował osiągnięcia Suwałk na przestrzeni ostatnich lat i problemy dnia dzisiejszego.
Spotkanie i wycieczkę po mieście zorganizowała prezes Stowarzyszenia Seniorzy z Pasją Horyzont Jadwiga Sowulewska. Z historią miasta i zabytkami Suwałk zapoznawał przewodnik Marek Szczepankiewicz.
Kontakty obu stowarzyszeń zaistniały dzięki współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Grodna i Wilna z Suwałk, która zaowocowała zaproszeniem suwalskich zespołów - wokalnego „Ocean Życia” i tanecznego „Diament” na Dni Kultury Polskiej na Laudzie i Żmudzi - XX Festiwal Kultury Polskiej w Pacunelach i Kiejdanach w dniach 30-31 lipca br. Dwudniowy pobyt na Litwie był bardzo owocny. Zwieńczony został udanym koncertem, nawiązaniem bliższych kontaktów, przyjaźni oraz zwiedzaniem historycznych Kiejdan i innych miejsc na Laudzie i Żmudzi.
- Byliśmy bardzo miło przyjęci, nawiązały się bliskie kontakty i przyjaźnie. Szczególnie z Ireną Duchowską, która jest prezesem Oddziału ZPL „Lauda”. Warto zaznaczyć, że Irena Duchowska założyła jedyny na Żmudzi Polski Zespół Pieśni Ziemi Kiejdańskiej „Issa”, jest członkiem Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie z siedzibą w Paryżu, jest członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie, jest też autorką wierszy wydanych w Polsce - głosi komunikat suwalskiego Stowarzyszenia.
Po spotkaniu w Suwałkach grupa śpieszyła do Gołdapi na spotkanie z członkami UTW na czele z prezes Zufią Burel. Podczas spotkania „Issa” z zespołem UTW „Kwiaty polskie” miały próbę, ćwiczyły, by wspólnie zaśpiewać podczas Dożynek Gminnych. Wieczorowe spotkanie uwieńczył Teatr Ognia pod kierownictwem Mirosława Bobrowskiego przy Domu Kultury w Godapi.
Laudańczycy w Gołdapi gościli już po raz drugi, po raz pierwszy byli w roku 2018. Z kolei, w roku 2019, członkowie Gołdapskiego UTW gościli w Kiejdanach, zespół UTW „Kwiaty polskie” wystąpił podczas XVII Festynu Kultury Polskiej „Znad Issy” w Pacunelach i Kiejdanach oraz VI Festiwalu Kultury Polskiej w Poniewieżu.
Laudańczycy wyrazili serdeczne podziękowania organizatorom obu spotkań i imprez w Macierzy, a za umożliwienie autokarowego wyjazdu wdzięczni są Ambasadzie RP na Litwie i Oddziałowi ZPL Rejonu Wileńskiego.
Kiejdańska „Issa”
Polski Zespół Pieśni Ziemi Kiejdańskiej „Issę” założono w 1998 r. Założycielką, prezesem i stałą opiekunką zespołu jest Irena Duchowska. Troska o zespół spoczywa na barkach Stowarzyszenia Polaków Kiejdan.
Jest to jedyny polski zespół na Żmudzi.
Pierwszym kierownikiem muzycznym zespołu była nauczycielka muzyki w Akademskiej Szkole Średniej Violeta Glembockaite. Później znany kompozytor Vaclovas Šablevičius, Zenonas Bernadišius, Aušra Kazlauskiene i inni. Od roku 2004 zespołem opiekuje się Waleria Wansewicz.
Zespół śpiewa piosenki regionu Lauda. Istnieje wyłącznie dzięki zaangażowaniu i ofiarności kierowniczki i członkiń, nigdy nikt nie finansował pracy kierownika zespołu, stale brakowało pomieszczenia na próby.
Polska mniejszość na Żmudzi i Litwie Centralnej
Polacy zamieszkujący Żmudź i Litwę centralną - Laudę, krainę nad rzeką Lauda, w trójkącie między Kiejdanami, Poniewieżem i Szawlami, pielęgnują polskie tradycje, kulturę i mowę pomimo braku polskich szkół, mszy św. w języku polskim, dziesiątków kilometrów między polskimi domami i oddalenia od ośrodków polskich. Mniejszość polska nie jest tu tak liczna jak choćby na Wileńszczyźnie, w rejonie kiejdańskim Polaków jest ponad pół tysiąca i stanowią jedynie 0,5 procenta mieszkańców.
Aktywiści polscy w 1994 roku rozpoczęli działalność w Kiejdanach zakładając Koło Związku Polaków na Litwie ZPL przy Oddziale Kowieńskim. W 2000 roku zarejestrowano w samorządzie rejonu kiejdańskiego Stowarzyszenie Polaków Kiejdan.
Celem SPK jest zachowanie tradycji, kultury i mowy dla dzieci i wnuków. Głównym problemem, obok znacznych odległości dzielących Laudańczyków, jest brak polskiego szkolnictwa. Stowarzyszenie dużą wagę przywiązuje do kwestii oświaty i wychowania młodego pokolenia, pielęgnując pamięć i dumę ze swych polskich korzeni. W tym celu od roku 1994 w Akademii w Kiejdanach prowadzona jest Szkółka Języka Polskiego. Jej absolwenci często kontynuują naukę w języku polskim wybierając studiach w Polsce, lub pracując w polskich placówkach na Litwie.
Lauda
Odział Lauda Związku Polaków na Litwie obejmuje rodaków od Birż po Poniewież, Szawle, Radziwiliszki, Wodokty, Kiejdany i okolice.:- Jesteśmy w wielkim rozproszeniu – do 100 kilometrów. To, niestety, bardzo utrudnia działalność. Faktycznie nie ma możliwości zebrania wszystkich starszych ludzi na spotkania, ale jakoś się trzymamy. Często sami z imprezami jedziemy do nich. Czasami tańczymy na podwórkach poloneza, śpiewamy babciom polskie piosenki, żeby po prostu zrobić tym ludziom święto… – mówiła w rozmowie z Wilnoteką pani Irena Duchowska.
Stowarzyszenie utrzymuje kontakty także z kilkoma suwalskimi samorządami. W Centrum Wielokulturowym Kiejdanach występował m.in. zespół „Pogranicze” z Szypliszk.
Lauda, ta historyczna, sienkiewiczowska i ta w nieco szerszym znaczeniu, rozciągniętym na obszar Kowieńszczyzny niezależnie od granic, jakie określimy na mapie, znajduje się niestety na peryferiach polskiej pamięci. Tu są Polacy, którzy przez pokolenia, 226 lat, żyją poza granicami polskiego państwa, nie doświadczyli odrodzenia kultury polskiej w okresie niepodległości, a mimo to nadal pozostają jej wierni. Nie rozumieliśmy dlaczego – mówił w grudniu 2021 roku Jacek Świs, prezes Stowarzyszenia Traugutt z Pruszcza Gdańskiego.
Jak zauważał, kilka lat kontaktów między stowarzyszeniem a Polakami mieszkającymi na Kowieńszczyźnie i Laudzie historycznej jeszcze bardziej utwierdziło go w przekonaniu, że polska kultura zachowana na tych terenach ma wyjątkowy charakter.
– Spotkaliśmy tu ludzi, którzy z pokolenia na pokolenie, wśród nieustannych trudności, byli w stanie utrzymać swoją odrębność. Polaków z Polski fascynuje zwykle polskość na Wileńszczyźnie, ale polskie flagi w okolicach Kiejdan czy Kowna, gdzie nie było polskich szkół, gdzie nigdy nie było sprzyjających warunków… To miało dla nas wyjątkowe znaczenie – nie krył Świs.- Te nasze spotkania były bardzo osobiste, ale to wynika ze specyfiki polskości na tym terenie. Nie ma tu wielkich centrów, szkół. Tu wszystko dzieje się w domach czy w kościele – podkreślała z kolei Marta Gruszkowska.
WYG
Źródła i fot: Stowarzyszenie Polaków Kiejdan; Stowarzyszenia Seniorzy z Pasją HORYZONT; Kurier Wileński; Wilnoteka
Na fot: 1. Spotkanie w Suwałkach
2. Zespół „Issa”
