16 lutego przypada 101. rocznica proklamowania niepodległości Litwy. Odzyskała ją wraz z Polską po ponad stuletnim zaborze carskim. Okolicznościowe imprezy odbędą się nie tylko na Litwie, ale też w Puńsku, Sejnach, Suwałkach, czyli tam, gdzie są główne skupiska mniejszości litewskiej w Polsce.
W Suwałkach uroczystości odbędą się już w najbliższą niedzielę, 10 lutego. Organizuje je Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach. W programie msza o 15.30 w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Mickiewicza), a o 17.00 uroczyste przyjęcie i koncert w Hotelu Loft.
Udział w uroczystościach zapowiedział premier Litwy Saulius Skvernelis. W planie jest także spotkanie z wojewodą podlaskim Bohdanem Paszkowskim i prezydentem Suwałk Czesławem Renkiewiczem. Tematem rozmów będzie zapewne m.in. sprawa utworzenia w Suwałkach litewskiego Centrum Oświaty i Kultury, a w szczególności udostępnienia odpowiednich pomieszczeń na ten cel. W pierwszej kolejności suwalscy Litwini chcieliby utworzyć przedszkole, a następnie szkołę, placówkę kultury.
W Sejnach uroczysty koncert okolicznościowy odbędzie się w sobotę, 16 lutego br., w godz.13:00 – 14:30 w Domu Litewskim przy ulicy Wileńska 9. Organizator - Fundacja "Dom Litewski" w Sejnach. Wstęp wolny.
W Puńsku uroczystości też zaplanowano na 16 lutego. W programie m.in. koncert okolicznościowy w Litewskim Domu Kultury o godz.18.00. Wstęp wolny.
Zabrzmi pewnie i drewniana dzwonnica poświęcona 100-leciu odzyskania przez Litwę niepodległości, którą odsłonięto uroczyście w 2018 roku.
Dzwonnicę wykonano z dużego stuletniego dębu, z drewnianymi skrzydłami w kształcie litewskiego instrumentu strunowego o nazwie kankle. Na szczycie rzeźby wisi duży dzwon i kilkanaście mniejszych dzwoneczków. Stanęła na starym cmentarzu katolickim w Puńsku. Autorem jest znany w Puńsku i na Sejneńszczyźnie rzeźbiarz Zenon Knyza.
Zapłoną tego dnia znicze na grobach żołnierzy litewskich, spoczywających na cmentarzach w Berżnikach i Sejnach, a w przeddzień rocznicy we wszystkich szkołach z litewskim językiem nauczania odbędą się uroczyste apele.
Trudne wybijanie się na niepodległość
Litwa utraciła niepodległość wraz z Polską, w wyniku rozbiorów, dokonanych przez Prusy, Austrię i Rosję. Natomiast od 1915 roku była okupowana przez Niemcy. Wybiła się ponownie na wolność dopiero po I wojnie światowej. Jeszcze w czasie trwania działań wojennych, w dniach 18-22 sierpnia 1917 roku, w Wilnie, zebrało się 222 delegatów z każdej części Litwy, którzy wybrali 20-osobową Radę Litewską (Lietuvos Taryba). To ona, 16 lutego 1918 roku, pod przewodnictwem Jonasa Basanavičiausa, ogłosiła Akt Niepodległości.
Akt ten nie oznaczał powstania państwa litewskiego, ale wyrażał wolę narodu litewskiego stworzenia takiego państwa. Pierwszy litewski rząd powstał dopiero jesienią 1918 r., po zakończeniu I wojny światowej.
W Konferencji niepodległościowej uczestniczyli też przedstawiciele z Sejneńszczyzny: ksiądz Motiejus Simonaitis ( proboszcz parafii w Puńsku), ksiądz Juozas Katilius ( proboszcz parafii w Smolanach), Kazimieras Mielkus ( gospodarz ze wsi Wojtokiemie), przedstawiciele seminarium Duchownego w Sejnach księża: Justinas Staugaitis, Antanas Petrauskas, Jonas Reitelaitis, Jonas Totoraitis, sejneńscy Litwini: Stasys Tijūnaitis (nauczyciel), Jonas Dereškevičius (nauczyciel), Antanas Pečiulis (kupiec).
Podpisy pod Aktem Niepodległości złożyli między innymi: Antanas Smetona, późniejszy prezydent Litwy, Augustinas Voldemaras, późniejszy premier Litwy, a także starszy brat pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza - Stanisław Narutowicz (1862-1932), adwokat, działacz społeczny, związany z litewskim ruchem narodowym.
Na czele nowych władz kraju stanął zaś Ananas Smetona.
Niestety, oryginał dokumentu podpisanego 16 lutego 1918 roku zaginął i został odnaleziony dopiero w 2017 roku przez prof. Liudasa Mažylisa w niemieckim Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Berlinie. Niemcy, którzy okupowali w 1918 roku teren Litwy, skonfiskowali cały nakład numeru gazety „Lietuvos aidas”, w którym wydrukowano Akt Niepodległości. Po odnalezieniu oryginału w 2017 roku eksperci z Centrum Badań Kryminalistycznych Litewskiej Policji na prośbę profesora Liudasa Mažylisa przeprowadzili analizę charakteru pisma i stwierdzili, że został on spisany przez sygnatariusza Jurgisa aulosa.
W listopadzie 2017 Litwa i Niemcy podpisały porozumienie, na mocy którego akt został wypożyczony ( nie oddany) Litwie na okres 5 lat. Uroczystość przekazania aktu odbyła się 17 stycznia 2018 roku.
Akt Niepodległości jest eksponowany w Domu Sygnatariuszy w Wilnie w pokoju, w którym 16 lutego 1918 roku podpisało go 20 członków Rady Litwy z Jonasem Basanavičiusem na czele. Jak powiedziała litewskim mediom kierowniczka Domu Sygnatariuszy Meilutė Peikštenienė, akt będzie w br. eksponowany od 1 lutego do 15 listopada, a następnie ponownie schowany w archiwum. Jego bezpieczeństwa strzec będą, tak jak poprzednio, funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa Publicznego.
W litewsko - niemieckim porozumieniu znalazł się także zapis zezwalający na ekspozycję Aktu w Kownie do 2022 roku, kiedy to drugie co do wielkości litewskie miasto będzie Europejską Stolicą Kultury.
Polska przyjaznym krajem
Mimo różnych zaszłości historycznych, a także i nie tak dawnych zawirowań politycznych na linii Warszawa – Wilno, w opinii mieszkańców Litwy Polska zajmuje drugie miejsce, jako najbardziej przyjazny kraj. Tak uważa 62 proc, litewskich respondentów. Na pierwszym miejscu uplasowała się Łotwa ( 65 proc.), trzecim Estonia( 58 por.), a na czwartym Niemcy (55proc.).
Prawie trzech na czterech mieszkańców Litwy (70 procent) uważa, że Litwini mieszkający za granicą przyczyniają się do zwiększenia świadomości i atrakcyjności Litwy za granicą, pomagają przyciągnąć na Litwę inwestycje, realizują różne projekty na rzecz dobrobytu Litwy, przeznaczają fundusze na cele charytatywne i wspierają inicjatywy, krewnych na Litwie. Tworzą i podtrzymują litewskie ogniska za granicą.
Takie są wyniki badania opinii społecznej zleconej przez litewskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych w grudniu 2018 roku.
Ocieplenie następuje też i n najwyższych szczeblach. W dniach 11–12 lutego, w Warszawie, po 10- letniej przerwie, odbędzie się polsko – litewskie Zgromadzenie Parlamentarne. Wśród tematów, które zostaną poruszone, znajdzie się m.in. polsko-litewski Traktat o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy podpisany w Wilnie 26 kwietnia 1994 roku
Dwie Litwy
„Litwini na świecie, czyli dwie Litwy” - taką Litwę odzwierciedla z kolei infografika na stronie mapijoziai.lt, umieszczona w ub, roku z okazji 100.lecia odzyskania niepodległości. Według autorów, na świecie jest około 4 mln Litwinów, z których tylko 2,5 mln zostało na Litwie. Natomiast według danych Departamentu Statystyki, na Litwie mieszka obecnie 2 mln. 794 tysięcy stałych mieszkańców. Ci, którzy wyjeżdżają z kraju powinni złożyć deklarację w starostwie o wyjeździe ze wskazaniem kraju docelowego nie wcześniej niż 7 dni roboczych przed planowaną datą wyjazdu. Nie wszyscy to czynią, stąd różnica wobec oficjalnych danych.
Najwięcej Litwinów za granicą – wg. mapijoziai.lt – mieszka w USA (680 tys.), Brazylii (200 tys.) Wielkiej Brytanii (100 tys.), a w Polsce - 25 tysięcy.
Z oficjalnych danych wynika, że od 1990 r. na Litwie ubyło 883 tys. obywateli, czyli 24 proc. mieszkańców. Z przyczyn naturalnych (śmierci) liczba mieszkańców w tym okresie zmniejszyła się o 177 tys., natomiast z powodu emigracji aż o 707 tys.
„Mała Litwa” w Ameryce
Miasto Shenandoah, ( w hrabstwie Schuylkill, stan Pensylwania) w USA jest zaś najbardziej litewskim miastem w Ameryce Północnej. Obecnie jeszcze co piąty mieszkaniec uznaje siebie za Litwina. Swego czasu było nazywane „Litewskim Wilnem”, bo przez 42 lata merami miasta byli Litwini. Litwini do Shenandoah przybyli w 1869 roku, a już w 1872 roku powstała pierwsza w USA litewska parafia i została zbudowana pierwsza litewska szkoła.
W 2013 roku, staraniem Stanu Pensylwania, w Shenandoah postawiono pamiątkową tablicę z napisem, że jest tu „Mała Litwa” w USA (ang. Little Lithuania USA), a społeczność miasta „ jest wdzięczna mieszkańcom „Małej Litwy” za pielęgnowanie przez stulecia litewskości, litewskiej wolności, wzmacnianie niepodległości oraz rozgłaszanie imienia Litwy w Ameryce”.
Niagara w barwach Republiki Litewskiej
Sporo Litwinów mieszka także w Kanadzie. W tym roku nie lada prezent społeczności litewskiej zafunduje Rada Oświetlenia Wodospadu Niagara (Niagara Falls Illumination Bard).
Jeden z najsłynniejszych obiektów w Kanadzie - wodospad Niagara - po raz pierwszy w historii zostanie oświetlony w barwach litewskiego trójkoloru.
Wydarzenie w Kanadzie zostanie zrealizowane we współpracy Ambasady Litwy z Radą Oświetlenia Wodospadu Niagara. Plan zakłada, że wodospad rozbłyśnie kolorami litewskiej flagi 16 lutego o godzinie 22 czasu lokalnego ( o 5 rano czasu litewskiego), iluminacja potrwa 15 minut.
Okazja jest podwójna, bo 16 lutego br. przypada też 70. rocznicy deklaracji podpisanej 16 lutego 1949 r. przez Radę Ruchu Walki o Wolność Litwy. Deklaracja z 1949 roku głosiła, że Litwa jest republiką demokratyczną, a suwerenna władza należy do narodu Litwy. Podkreślono także, że okupacja Litwy przez Związek Radziecki jest sprzeczna z tą deklaracją, dlatego wszyscy Litwini kraju i za granicą są nawoływani, by za wszelką cenę dążyć do odzyskania niepodległości. 12 stycznia 1999 Sejm Litwy uznał deklarację za akt prawny, a jej autorów za sygnatariuszy. Z kolei litewski parlament obecnej kadencji ogłosił rok 2019 rokiem Jonasa Žemaitisa-Vytautasa, który w okresie walk o wolność faktycznie pełnił w podziemiu obowiązki prezydenta Litwy.
Na Litwie przybywa osób szczęśliwych
W ciągu ostatnich 10 lat mieszkańcy Litwy stali się bardziej szczęśliwi - wynika z badań opinii publicznej przeprowadzonych przez spółkę „Baltijos tyrimai”, pisze lrt.lt.
70 proc. badanych odpowiedziało, że zalicza siebie do osób szczęśliwych. W 2010 r. liczba takich osób wynosiła 56 proc.
83 proc. ankietowanych jest dumna ze swego kraju; 63 proc. odczuwa, że jest potrzebna społeczeństwu; 26 proc. sądzi, że może mieć wpływ na sytuację w kraju.
Emigranci czują więź z Ojczyzną, a 16 proc. chce do niej wrócić
Postęp i dobrobyt Litwy są ważne dla absolutnej większości (96 proc.) Litwinów mieszkających za granicą – wynika z sondażu przeprowadzonego na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez Centrum Badań Opinii Publicznej i Rynku Vilmorus.
Z badania przeprowadzonego pod koniec 2018 roku wynika, że 85 proc. respondentów uważa, że nawet nie mieszkając na Litwie, może uczestniczyć w różnych obszarach społecznego życia kraju.
Aż 75 proc. ankietowanych mieszkających poza Litwą przyczynia się do budowania dobrobytu i postępu na Litwie poprzez m.in. wspieranie mieszkających na Litwie bliskich, zachęcanie do turystyki w kraju, uczestnictwo w akcjach charytatywnych, pośrednictwo w nawiązywaniu kontaktów, konsultowanie litewskich organizacji, przedsiębiorców i przedsiębiorstw, udział w działalności naukowej i akademickiej czy inwestycje w rodzinnym kraju.
16 proc. respondentów zadeklarowało, że chce wrócić na Litwę, kolejne 62 proc. takiej możliwości nie odrzuca. Ponad połowa z planujących wrócić na Litwę (57 proc.) chciałaby osiedlić się w swoich rodzinnych rejonach. Najważniejszymi czynnikami przesądzającymi o powrocie są pozostali w kraju rodzina i przyjaciele (64 proc.), wysoka jakość życia na Litwie (42 proc.), możliwość znalezienia pracy zgodnie z wykształceniem (35 proc.), chęć pracy na rzecz Litwy (28 proc.), chęć wychowywania dzieci na Litwie (16 proc.), korzystne warunki dla założenia biznesu (15 proc.). 16 proc. osób, które zaznaczyły takie odpowiedzi, jak „sytuacja na Litwie poprawia się”, „nie zostawiłbym/-łabym bliskich”, „po wyjeździe zrozumiałem/-łam, co zostawiłem/-łam na Litwie” i „emigracja jest trudniejsza niż myślałem/-łam” twierdzi, że teraz z Litwy by już nie wyjechała.
Litwini w Polsce
Przypomnijmy, że wg. Narodowego Spisu Powszechnego narodowość litewską w Polsce zadeklarowało tylko 7,9 tys. Zamieszkują przede wszystkim tereny Sejneńszczyzny i Suwalszczyzny: gminy Puńsk, Szypliszki, Krasnopol i Sejny. Około tysiąca mieszka w Suwałkach. Są też mniejsze skupiska w Warszawie, Szczecinie, Poznaniu, Wrocławiu.
WYG
Źródła: Źródła: Konsulat RL w Sejnach; urm.lt; vilnius.lt; madeinvilnius.lt; wilnoteka.lt; mapijoziai.lt; DKL w Puńsku; stat.gov.lt; lrt.lt.
