Udar mózgu i migotanie przedsionków to choroby, które w Polsce co roku dotykają setki tysięcy osób i występują niemal w każdej polskiej rodzinie. Jakie są ich objawy i dlaczego należy reagować jak najszybciej?
To wÅ‚aÅ›nie jest gÅ‚ównym tematem akcji edukacyjnej „Zadbaj o serce w swojej rodzinie”, która zostaÅ‚a podjÄ™ta w trosce o zdrowie Polaków.
O tym, na co powinniÅ›my szczególnie uważać, aby ustrzec siÄ™ udaru, jak reagować gdy go zaobserwujemy, czym jest migotanie przedsionków i jaki wpÅ‚yw na ewentualny udar i migotanie przedsionków serca ma cukrzyca typu drugiego, opowiada Prof. Anna Tomaszuk-Kazberuk z Kliniki Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w BiaÅ‚ymstoku.
Jak rozpoznać u siebie migotanie przedsionków ?
- Migotanie przedsionków jest czÄ™sto wystÄ™pujÄ…cym zaburzeniem rytmu serca, czyli arytmiÄ…. Odczuwane jest przez chorych jako szybkie, niemiarowe bicie serca, czÄ™sto powodujÄ…ce uczucie koÅ‚atania w klatce piersiowej. Rozpoznanie napadowego migotania przedsionków nie zawsze jest Å‚atwe. OczywiÅ›cie najprostsza sytuacja to wykonanie EKG, np. w gabinecie lekarza rodzinnego lub na izbie przyjęć u pacjenta, który zgÅ‚osiÅ‚ siÄ™ z powodu nierównego bicia serca. Jednak nie zawsze napady migotania przedsionków trwajÄ… na tyle dÅ‚ugo, aby pacjent zdążyÅ‚ zgÅ‚osić siÄ™ do szpitala.
Poza tym nie wszyscy pacjenci odczuwajÄ… tÄ™ arytmiÄ™ jako tak dokuczliwÄ…, że natychmiast szukajÄ… pomocy medycznej. Kiedy pacjent opisuje koÅ‚atanie serca, to nasuwa lekarzowi podejrzenie migotania przedsionków, ale nie może on wdrożyć leczenia nim nie zarejestruje arytmii w EKG. To jest poważne rozpoznanie kliniczne, które niesie za sobÄ… dalszÄ… potrzebÄ™ badaÅ„ i leczenia, w tym czÄ™sto leczenia przeciwkrzepliwego.
Innym objawem może być mÄ™czenie siÄ™, ale jest to niestety objaw bardzo niecharakterystyczny i pacjenci przez dÅ‚ugi czas mogÄ… nie wiedzieć, że majÄ… migotanie przedsionków. SÄ… też tacy chorzy, którzy nie odczuwajÄ… żadnych objawów, a arytmiÄ™ tÄ™ stwierdza siÄ™ u nich przypadkowo.
Kto jest narażony na migotanie przedsionków i udar mózgu ?
- WystÄ…pieniu migotania przedsionków sprzyja wiele powszechnie wystÄ™pujÄ…cych chorób, m.in. nadciÅ›nienie tÄ™tnicze (szczególnie źle leczone), wady zastawkowe serca, przebyty zawaÅ‚ mięśnia sercowego, niewydolność serca, nadczynność tarczycy, cukrzyca, zaburzenia elektrolitowe, np. w przebiegu biegunki, wymiotów. Migotanie przedsionków wiąże siÄ™ niestety z ryzykiem udaru mózgu. W zagÅ‚Ä™bieniach źle kurczÄ…cych siÄ™ w czasie migotania przedsionków serca, najczęściej w tzw. uszku lewego przedsionka, mogÄ… tworzyć siÄ™ skrzepy, które z prÄ…dem krwi mogÄ… dostawać siÄ™ do różnych narzÄ…dów, powodujÄ…c zatory. Niestety część z nich może dostawać siÄ™ do tÄ™tnic mózgowych, powodujÄ…c tzw. niedokrwienne udary mózgu. W przebiegu migotania przedsionków sÄ… one szczególnie groźne, ponieważ sÄ… rozlegÅ‚e i powodujÄ… znaczny stopieÅ„ inwalidztwa. Co gorsza, co piÄ…ty pacjent z udarem niedokrwiennym umiera.
Na pewno nie ma czytelnika, który nie widziaÅ‚by czÅ‚owieka po udarze z niedowÅ‚adem lub trudnoÅ›ciami z mówieniem. Im starszy wiek i wiÄ™cej chorób towarzyszÄ…cych, tym wiÄ™ksze jest ryzyko wystÄ…pienia tego poważnego powikÅ‚ania.
Jak zapobiegać migotaniu przedsionków ?
- Migotaniu przedsionków można zapobiegać, zanim pojawi siÄ™ pierwszy napad. Lekarze w swojej codziennej praktyce robiÄ… to, leczÄ…c skutecznie nadciÅ›nienie tÄ™tnicze, cukrzycÄ™, schorzenia tarczycy czy chorobÄ™ niedokrwiennÄ… serca, nie dopuszczajÄ…c do rozwoju niewydolnoÅ›ci serca. Jest to w pewnym sensie profilaktyka migotania przedsionków. ZaÅ‚ożenie jest takie, by leczyć schorzenia serca i inne pozasercowe, które mogÄ… w przyszÅ‚oÅ›ci stać siÄ™ przyczynÄ… migotania przedsionków. Wymienione przeze mnie choroby sÄ… wÅ‚aÅ›nie praprzyczynÄ…, prapoczÄ…tkiem tej arytmii. W profilaktyce napadów migotania przedsionków ważne jest także dziaÅ‚anie niezwiÄ…zane z leczeniem tabletkami. To szeroko pojÄ™ty zdrowy styl życia, wÅ‚aÅ›ciwe odżywianie, walka z otyÅ‚oÅ›ciÄ… i siedzÄ…cym trybem życia, unikanie nadmiaru alkoholu i przewlekÅ‚ego stresu
Jak pacjenci powinni zareagować przy podejrzeniu migotania przedsionków?
- Przy podejrzeniu migotania przedsionków pacjent powinien zgÅ‚osić siÄ™ do swojego lekarza rodzinnego, do specjalisty chorób wewnÄ™trznych lub do kardiologa. Zadaniem każdego z nich jest udokumentowanie arytmii, a nastÄ™pnie odpowiednie leczenie.
Lekarz ma do wykonania trzy podstawowe zadania. Po pierwsze musi ocenić, czy pacjent wymaga leczenia przeciwkrzepliwego, aby zapobiec udarowi mózgu. WiÄ™kszość pacjentów takiego leczenia potrzebuje. Nie wymagajÄ… go tylko mÅ‚odzi i praktycznie zdrowi ludzie z migotaniem przedsionków, ale takich jest maÅ‚o. PrzeważajÄ… starsi i schorowani, którzy muszÄ… być chronieni przed udarami i zatorami.
Po drugie lekarz stara siÄ™ zmniejszyć uciążliwe objawy. U części chorych przeprowadza siÄ™ migotanie przedsionków w prawidÅ‚owy rytm przy pomocy leków, kroplówek lub nawet metodÄ… tzw. kardiowersji elektrycznej, gdzie w znieczuleniu ogólnym maÅ‚Ä… dawkÄ… prÄ…du przywraca siÄ™ wÅ‚aÅ›ciwy rytm. Po trzecie lekarz walczy z przyczynÄ… migotania przedsionków, a wiÄ™c robi to, o czym już byÅ‚a mowa - wÅ‚aÅ›ciwie leczy choroby serca i pozasercowe, które leżą u podÅ‚oża tej arytmii. Natomiast zadaniem pacjentów jest stosowanie siÄ™ do zaleceÅ„, zażywanie leków i prowadzenie zdrowego stylu życia.
Na czym polega leczenie przeciwkrzepliwe?
- Jest to dÅ‚ugotrwaÅ‚e, wieloletnie leczenie przy pomocy leków, które „rozrzedzajÄ… krew”. Do niedawna mieliÅ›my leki, które wymagaÅ‚y regularnej kontroli i oznaczania w laboratorium specjalnego wskaźnika „rozrzedzenia krwi” o nazwie INR. Od 10 lat dysponujemy nowoczesnymi lekami przeciwkrzepliwymi, które sÄ… równie skuteczne, ale znacznie bezpieczniejsze niż poprzednie.
Nowoczesne leki przeciwkrzepliwe powodujÄ… mniej powikÅ‚aÅ„ zwiÄ…zanych z krwawieniami i dlatego sÄ… lekami z wyboru w ochronie pacjentów przed udarami mózgu i zatorami. Leczenie nimi jest proste, nie wymaga kontroli „rozrzedzenia krwi” ani czÄ™stych wizyt w laboratorium. Leki te sÄ… niewÄ…tpliwie osiÄ…gniÄ™ciem medycyny ostatnich lat. Leki przeciwkrzepliwe zmniejszajÄ… zdolność do tworzenia siÄ™ skrzepów i w ten sposób chroniÄ… przed udarem, ale przy nagÅ‚ej operacji czy rozlegÅ‚ym urazie powstaje duże zagrożenie krwawieniami.
Od lat poszukiwano skutecznego „antidotum” pozwalajÄ…cego szybko, w nagÅ‚ej sytuacji, odwrócić dziaÅ‚anie leku przeciwkrzepliwego. Od niedawna lekarze dysponujÄ… Å›rodkiem szybko odwracajÄ…cym dziaÅ‚anie jednego z leków przeciwkrzepliwych. Lek ten dziaÅ‚a specyficznie tylko na jeden lek przeciwkrzepliwy i przerywa jego dziaÅ‚anie w ciÄ…gu kilku minut. W przypadku innych antykoagulantów nowej generacji, leki odwracajÄ…ce ich dziaÅ‚anie nie sÄ… jeszcze w naszym kraju dostÄ™pne.
W jaki sposób cukrzyca wiąże siÄ™ z migotaniem przedsionków i udarem mózgu ?
- Migotanie przedsionków i cukrzyca to dwie epidemie XXI wieku, które bardzo czÄ™sto ze sobÄ… wspóÅ‚istniejÄ…. Cukrzyca jest groźnÄ… chorobÄ…, która powoduje uszkodzenie oraz zaburzenia funkcji wielu narzÄ…dów, szczególnie serca i naczyÅ„ krwionoÅ›nych, nerek, nerwów i oczu. PowikÅ‚aniami cukrzycy mogÄ… być: zawaÅ‚ serca, niewydolność serca, miażdżyca tÄ™tnic, a wiÄ™c choroby, które także usposabiajÄ… do wystÄ…pienia migotania przedsionków, a co za tym idzie udaru niedokrwiennego mózgu.
Cukrzyca sama w sobie także niesie podwyższone ryzyko udaru mózgu. Należy pamiÄ™tać o tym, że u chorego z migotaniem przedsionków, u którego wspóÅ‚istnieje cukrzyca, wystÄ™pujÄ… wskazania do profilaktyki powikÅ‚aÅ„ zakrzepowych. Metody leczenia przeciwkrzepliwego u chorych z migotaniem przedsionków sÄ… takie same zarówno u chorych na cukrzycÄ™, jak i bez wspóÅ‚istniejÄ…cej cukrzycy. Ten rodzaj leczenia jest niezwykle ważny, ponieważ przedÅ‚uża życie chorym z migotaniem przedsionków, a także zaoszczÄ™dza im cierpienia wynikajÄ…cego z konsekwencji udaru mózgu.
Pokutuje stereotyp, że udar mózgu to choroba osoby starszej…
- Udar mózgu niekoniecznie musi dotyczyć osoby starszej, jednak tak czÄ™sto bÅ‚Ä™dnie myÅ›limy o udarze. Częściowo dlatego, że tak uczÄ… nas statystyki: najczęściej ofiarami udaru padajÄ… osoby po 60. roku życia. Udar mózgu to druga najczÄ™stsza przyczyna Å›mierci osób w tym wieku. Nie znaczy to jednak, że udar może spotkać wyÅ‚Ä…cznie kogoÅ› starszego. Może on dotknąć także ludzi w mÅ‚odszym wieku. Czasem udar mózgu nastÄ™puje nagle, ale mogÄ… poprzedzać go też pewne objawy. Lekarze nazywajÄ… je przejÅ›ciowym niedokrwieniem mózgu. Zwróćmy na nie bacznÄ… uwagÄ™, tym baczniejszÄ…, że nie wydajÄ… siÄ™ poczÄ…tkowo być groźne.
Nasz niepokój powinny wzbudzić takie objawy jak: bezwÅ‚ad rÄ™ki powodujÄ…cy problem z uniesieniem przedmiotów, a także zaburzenia widzenia, mowy, trudnoÅ›ci w przeÅ‚ykaniu lub nagÅ‚y, silny ból gÅ‚owy. Porażenie mięśni może spowodować, że na twarzy pojawi siÄ™ dziwny, nienaturalny grymas, opadniÄ™cie kÄ…cika ust, a mowa stanie siÄ™ nagle beÅ‚kotliwa i niewyraźna czy wrÄ™cz niezrozumiaÅ‚a.
JeÅ›li zauważymy osobÄ™, którÄ… podejrzewamy o udar, powinniÅ›my zawiadomić jak najszybciej pogotowie, ponieważ liczy siÄ™ każda minuta. Im szybciej chory dostanie siÄ™ do szpitala, tym wiÄ™cej obszaru mózgu można uratować.
Jaką ofertę diagnostyki i leczenia mają Państwo w swoim ośrodku w Białymstoku ?
- Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w BiaÅ‚ymstoku ma dla pacjentów z migotaniem przedsionków praktycznie peÅ‚nÄ… ofertÄ™ diagnostycznÄ… i leczniczÄ…. Oprócz leczenia przeciwkrzepliwego i przeciwdziaÅ‚ajÄ…cego arytmii opartego na lekach i kroplówkach, rozwija siÄ™ dynamicznie leczenie zabiegowe, w tym tzw. ablacje migotania przedsionków. Pacjentom z migotaniem przedsionków staramy siÄ™ pomóc zarówno w ramach naszego oddziaÅ‚u, jak i poradni przyklinicznej.
- PodsumowujÄ…c, chciaÅ‚abym podkreÅ›lić, że jesteÅ›my w stanie pomóc chorym z migotaniem przedsionków w wielu aspektach, dysponujemy skutecznym i bezpiecznym leczeniem przeciwkrzepliwym, a także możliwoÅ›ciÄ… wykonania zabiegów, które zdecydowanie poprawiajÄ… jakość życia. W opiece nad pacjentem z migotaniem przedsionków powinniÅ›my Å‚Ä…czyć siÅ‚y, tzn. lekarze, pacjenci i ich rodziny. Sam pacjent powinien mieć znaczÄ…cy, a nawet decydujÄ…cy wpÅ‚yw na podejmowane decyzje. Plan leczenia powinien być zrozumiaÅ‚y dla chorego i zgodny z jego oczekiwaniami.