Puńsk. Upamiętnią litewskich lotników

W piątek wieczorem, 6 lipca w Puńsku zostanie odsłonięta rzeźba upamiętniającej litewskich lotników Stasysa Girenasa i Steponasa Dariusa.

W lipcu 1933 r. Darius i Girėnas dokonali samolotem nazwanym Lituanica przelotu bez lądowania przez Atlantyk na dystansie 7186 km. Po 37 godzinach lotu samolot rozbił się 17 lipca pod Pszczelnikiem w ówczesnej III Rzeszy. Do Kowna - celu lotu - zabrakło im tylko 650km. W Kownie, ówczesnej stolicy Litwy, czekało na nich ok. 25 tys. osób. Prawdopodobną przyczyną tej katastrofy mogła być burza, błąd pilota lub wada techniczna ich samolotu.

Na Litwie obaj piloci są uważani za bohaterów narodowych, także w Polsce dwie szkoły (w Puńsku i Myśliborzu) noszą ich imiona. Od stycznia 2005 roku imię bohaterskich lotników nosi szkoła podstawowa i gimnazjum w Puńsku. Tak zdecydowali w głosowaniu w grudniu 2004 roku uczniowie. W Myśliborzu imię Stepasa Dariusa i Stasysa Girenasa nosi Zespól Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3.

Obszar katastrofy (koło o średnicy 10 metrów) został jeszcze przed wojną wykupiony na 99 lat przez rząd litewski. Ku ich czci, 17 lipca 1936 r., odsłonięto pomnik w kształcie Krzyża Witolda Wielkiego, autorstwa V. Landsbergisa-Žemkalnisa, a obok drewniany słup w formie krzyża i obelisk z granitu, z informacją w czterech językach o tragedii, do której doszło w tym miejscu.

Do wojny opiekowali się nim litewscy dyplomaci z Berlina. Po wojnie miejsce zostało zapomniane i zdewastowane. Dopiero 50 lat po tragedii, w 1983 roku, pomnik został ponownie odrestaurowany. Niedaleko, w chacie żmudzkiej przywiezionej w 1989 roku z Muzeum Budownictwa Ludowego w Rumszyszkach na Litwie, zorganizowano małe muzeum.

Obecnie miejscem opiekują się nie tylko władze Republiki Litewskiej, ale i władze miasteczka, Litwini z Pomorza. W 2013 roku, w 80. rocznicę tragicznego lotu, w miasteczku przewidziano wiele animacji promujących prezydencję Litwy w Unii Europejskiej oraz bezpośrednie spotkanie prezydent Litwy z mieszkańcami Myśliborza, szczególnie z tymi, którzy od dziesięcioleci opiekują się tym ważnym dla współczesnej Litwy miejscem

Steponas Darius i Stasys Girėnas poznali się w 1927 roku na fali zainteresowania wielkimi przelotami. Kilka lat później podjęli decyzję o wspólnej próbie pokonania Atlantyku północnego - przelocie bez lądowania z Nowego Jorku do Kowna (7186 km) . Ze składek Litwinów w kraju i na emigracji zakupiono w USA i dostosowano do potrzeb wyczynowego przelotu samolot Bellanca CH-300 "Pacemaker", nazwany "Lituanica", Lot, który miał rozsławić Litwę, zakończył się jednak tragicznie.

Celem S. Dariusa i S. Girenasa było rozsławienie na całym świecie młodego państwa litewskiego, dlatego podjęli się bardzo ryzykownego przedsięwzięcia przelotu trasy 7 tys. km przez Atlantyk bez międzylądowania. Obaj lotnicy zostali bohaterami Litwy. Nakręcono o nich film, w wielu miastach ulice nazywane są na ich cześć. Ich podobizny znajdywały się na banknocie 10-litowym.