Członkowie Komisji Spraw Wiejskich Sejmu Republiki Litewskiej: Viktoras Pranckietis, Juozas Baublys, Virgilijus Jukna i Kęstutis Mažeika odwiedzili gminę Puńsk i Okręgową Spółdzielnię Mleczarską w Piątnicy.
Gościom towarzyszył Genadijus Mackelis, kierownik Konsulatu Republiki Litewskiej w Sejnach.
Wizyta miała na celu pozyskanie doświadczeń oraz podzielenie się własnymi. Gości szczególnie interesowało funkcjonowanie branży mleczarskiej.
Na początku wizyty posłowie i ich doradcy odwiedzili Konsulat, gdzie spotkali się z burmistrzem Sejn Arkadiuszem Nowalskim. Omówiono możliwości szybszego rozwoju wspólnych projektów litewskich i polskich gmin przygranicznych oraz poprawy infrastruktury drogowej po obu stronach granicy.
W Piątnicy koło Łomży goście spotkali się z kierownictwem spółdzielni i omówili sytuację na polskim rynku mleczarskim, zapoznali się z polityką skupu i produkcji mleka spółdzielni, cennikiem oraz zwiedzili teren produkcji.
W Puńsku goście spotkali się z zastępcą wójta gminy Janem Wojczulisem, odwiedzili rolników zajmujących się mleczarstwem i produkcją mięsną.
Litwa mlekiem stoi
Na Litwie hodowla bydła mlecznego jest jedną z najważniejszych gałęzi rolnictwa. Produkcja mleka stanowi około 15 proc. całej produkcji rolnej.
Według stanu na 1 stycznia 2023 r. na niepełna 3- milionowej Litwie hodowano 222,95 tys. krów, było 21,5 tys. gospodarstw utrzymujących krowy. Stado krów zmniejsza się jednak co roku. Jeszcze na początku maja ub. roku. na Litwie hodowano prawie 228 tys. krów mlecznych, ale ich stado zmniejszyło się w ciągu roku o 8 tys. sztuk. Jak widać od tamtego czasu nastąpił kolejny spadek o kilka tysięcy sztuk. Ta tendencja spadkowa obserwowana jest od wielu lat.
W 2022 roku 55 zakładów przetwórstwa i skupu mleka zakupiło łącznie 1345,6 tys. ton mleka. Samowystarczalność mleczna Litwy sięga około 150 proc. Stąd też znaczna część wyprodukowanego tu mleka jest eksportowana, m.in. i do naszego regionu.
Około 20 firm przetwarza mleko na Litwie. Pięć największych przetwarza około 95 proc. całego mleka wyprodukowanego na Litwie.
Litewski przemysł przetwórstwa mleka jest silnie uzależniony od rynków zagranicznych, bo około 60 proc wytwarzanych produktów jest eksportowanych.
Wraz ze spadkiem konsumpcji w związku z pogarszającą się sytuacją gospodarczą eksport litewskich produktów mlecznych też wyraźnie spada. Zdaniem Daliusa Trumpy, kierownika firmy przetwórstwa mleka „Rokiškio sūris”, spadek eksportu litewskich produktów mlecznych spowodowany jest nieproporcjonalnie wyższymi kosztami produkcji na Litwie w porównaniu z innymi pozaunijnymi krajami oraz rosnącą niepewnością na światowym rynku.
Producenci mleka żądają od władz 40 milionów euro wsparcia dodając, że to „niezbędne minimum do zrekompensowania strat poniesionych od 1 stycznia 2023 r.”.
Promowanie przetwórstwa
Litewskie władze chcą promować lokalne przetwórstwo mleka, by mieć więcej produktów mlecznych, a nie tylko samo mleko.
Na Litwie dominują jednak małe gospodarstwa mleczne - 73 proc. gospodarstw ma do 5 krów w gospodarstwie, a liczba hodowanych tam krów stanowi 14% wszystkich krów mlecznych utrzymywanych na Litwie.
Od 2020 wyłącznie drobni rolnicy zajmujący się hodowlą bydła mlecznego zostali zaproszeni do składania wniosków do Krajowej Agencji Płatniczej o wsparcie na wzmocnienie ich gospodarstw w ramach działania „Wsparcie małych gospodarstw” działania „Rozwój Gospodarki i Przedsiębiorczości” Litewskiego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014– 2020.
Pomoc ta jest przyznawana hodowcom bydła mlecznego, którzy hodują od 3 do 9 krów mlecznych do 15 000 euro. Priorytetowo potraktowano inwestujących w sprzęt do chłodzenia mleka, ponieważ jakość mleka jest szczególnie ważna dla całego łańcucha dostaw żywności.
Ze wsparcia skorzystało około 1500 rolników.
Powrót do spółdzielni
Jako, że wspólnie jest łatwiej, uproszczona została m.in. procedura zakładania i funkcjonowania spółdzielni (grup producenckich) rolniczych. Zmniejszone zostaną obciążenia administracyjne, a członkowie spółdzielni będą mieli większą swobodę w sprawach związanych z działalnością spółdzielni.
W dniu wizyty litewskich parlamentarzystów w naszym regionie, litewskie Ministerstwo Rolnictwa opublikowało program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich na lata 2023-2027, obejmującego także wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych, rozwój gospodarstw małych i średnich m.in. poprzez ich współpracę, kooperację.
Obecnie na Litwie 56 spółdzielni jest uznanych za spółdzielnie rolnicze. Najbardziej zainteresowani współpracą są rolnicy prowadzący hodowlę, takich spółdzielni jest 33. Jest też 9 spółdzielni mleczarskich, 6 spółdzielni owocowo-warzywnych, 4 gospodarstwa mieszane, 3 spółdzielnie zwierzęce i 1 spółdzielnia drobiarska. W tym roku, do 19 maja, w Ministerstwo Rolnictwa uznało 9 spółdzielni rolniczych, w ubiegłym roku - 32 spółdzielnie, w 2021 r. – 26, a w 2020 r. - 27.
Na inwestycje w gospodarstwach rolnych w latach 2023-2027 planuje się przeznaczyć 230 mln. euro, z czego 30 mln przeznaczone jest na pożyczki. Przewiduje się przyznanie punktów selekcyjnych wnioskodawcy, jeżeli jest on uznany za spółdzielnię rolniczą lub członkiem uznanej spółdzielni rolniczej. O wsparcie mogą ubiegać się wnioskodawcy, których wielkość gospodarstwa rolnego wyrażona wartością produkcji standardowej przekracza 30 001 euro.
Na rozwój bardzo małych gospodarstw w latach 2023-2027. planuje się przeznaczyć 15 mln euro. Maksymalna kwota wsparcia na projekt beneficjenta wynosi 25 tys. euro.
W przypadku realizacji projektu przez 2 podmioty gospodarcze wsparcie wyniesie 50 tys. euro, 3 podmioty gospodarcze - 75 tys. euro, a gdy uczestniczą 4 lub więcej podmiotów gospodarczych - 100 tys. euro. Jeżeli jest wnioskodawca zostanie uznany za spółdzielnię, wówczas wsparcie może wynieść do 85 proc. kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia.
Spółdzielnie mogą być również wnioskodawcami w następujących działaniach interwencyjnych ukierunkowanych na przetwarzanie/realizację produkcji poza gospodarstwem:
- Inwestycje w biznes biogospodarki;
- Inwestycje w przetwórstwo produktów rolnych (instrumenty finansowe);
- Krótkie łańcuchy dostaw.
Litewskie Ministerstwo Rolnictwa wyjaśnia rolnikom, że badania naukowców i doświadczenia innych krajów dowodzą, że poprzez współpracę i kooperatywne działania małe gospodarstwa mogą nie tylko przetrwać, ale także zwiększyć swoją produktywność i zapewnić sobie wyższe dochody.
Rolnicy działający za pośrednictwem spółdzielni stają się bardziej konkurencyjni i zwiększają swoją siłę przetargową. Ponadto praktykowana ekonomia współdzielenia zmniejsza koszty produkcji i logistyki, a małe gospodarstwa, które przystąpiły do spółdzielni, mają większe możliwości otrzymania wsparcia finansowego na modernizację działalności gospodarstwa i rozwój innowacyjnej infrastruktury. Gospodarstwa takie ograniczają wpływ działalności rolniczej na środowisko, a ich rola w regionach znacząco wpływa na żywotność lokalnej gospodarki.
Założycielami spółki spółdzielczej może być co najmniej pięciu obywateli Republiki Litewskiej lub obywatele i osoby prawne zarejestrowane na Litwie. Każdy założyciel spółdzielni musi zostać członkiem.
WYG
Źródła: Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach; Komisja Wsi Sejmu RL; Ministerstwo Rolnictwa RL
