Dawniej dzieci, po przebudzeniu pierwszego dnia Wielkanocy, znajdywały na parapetach okien prezenty: po dwa jajka.
To był Wielkanocny Podarunek. Dzieci wierzyły, że żyje on gdzieś w lesie, umie ładnie malować jajka, a gdy nadejdzie wiosna, maluje ich bardzo wiele, ładuje na wóz z cukru lub wosku, zaprzęga do niego zające i przyjeżdża nocą do dobrych dzieci i zostawia po dwie pisanki.
Była nawet choinka Wielkanocna, a na niej gniazdo, do którego wkładało się jajka, papierowe ozdoby, zajączki, ciasteczka, kwiaty.
Przesądy Wielkanocne
Pierwszy dzień Wielkanocy, jeżeli nikt zaprosił, spędza się w rodzinnym gronie. W gości jedzie się drugiego dnia. Najważniejsze było, rzecz jasna, jajko. Ludzie wierzyli jego moc leczniczą. Miało ono leczyć m.in. rany, a niegotowanym jajkiem leczono bezpłodność kobiet.
W pierwszy dzień świąt każdy chciał wstać, jak najwcześniej. Wychodził na dwór, brał świeżą gałązkę brzozy i szybko z powrotem do … chałupy, aby zdzielić nią jeszcze śpiących. Ci, których zastano śpiących, musieli, oprócz otrzymanych razów brzozowych, dać jeszcze przynajmniej po jajku
A długo spać w Wielkanocną noc nie można było i z innego powodu. Wierzono, że temu, kto długo śpi, długo też będzie boleć głowa, podobna dolegliwość czeka tych, którzy będą w Wielkanocny dzień czesać głowę. To trzeba było koniecznie uczynić w przedwielkanocny wieczór.
W Wielkanoc należało natomiast koniecznie z czegoś strzelać w górę, aby tym sposobem odgonić się od czyhającego zła, złych duszy i innych nieszczęść. Jeżeli człowiek w Wielkanocny poranek,, jeszcze przed wchodem słońca, umył się zimną wodą, to już na pewno nie będzie mieć żadnych bóli w ciągu roku.
Skorupki jajek, które zjedliśmy w Wielkanoc, najlepiej wrzucić do paleniska w domu, wówczas ptactwo domowe lepiej będzie wykłuwało z jajek. Z kolei, aby mieć przez cały rok oszczędności w domu, należy pierwsze obrane jajko podzielić na tyle kawałków, ilu domowników zasiadło za stołem.
Moc jajka
Jajko od czasów antycznych, jest symbolem życia, zarodkiem Wszechświata, jajko to zmartwychwstanie. Symbol ten spotykamy także w innych wierzeniach. Podobnie kurczak, aby przedostać się do życia, musi rozłupać skorupę. Jajko symbolizuje nowe życie, odrodzenie. W niedzielę Wielkanocną przy śniadaniu, dzielimy poświęcone jajko na tyle części, ile jest osób w rodzinie. Wszyscy domownicy składają sobie życzenia.
Szczególną moc miało jajko Wielkanocne. Wierzono m.in., że zakopane w polu, zapewni dobry plon zbóż, pomoże w szybszym rośnięciu traw oraz zwierząt. Toczenie zaś jajek miało symboliczne znaczenie, jako budzenie mieszkańców głębi ziemi - węży. W pogańskiej wierze, wąż odgrywał dużą rolę, wystarczy tu wspomnieć o legendzie o Egle, królowej jeziornych węży.
Niezależnie od tego, czy mówimy o kaczaniu (koceniu, toczeniu) czy stukaniu (biciu) się jajkami, czy o najbardziej znanym zwyczaju farbowania i woskowania jajek, zawsze w centrum jest jajko. Symbol początku, płodności i odradzania się życia w przyrodzie. Nie wyobrażamy sobie Świąt Wielkanocy bez pisanek, bez jajek na stole. Mają one wymiar tradycji i estetyczny, tworzą klimat, nastrój świąt.
Pierwsze pisanki pochodzą z terytorium sumeryjskiej Mezopotamii. Według historyków, zwyczaj ich malowania kultywowany był w czasach cesarstwa rzymskiego, w starożytnej Grecji oraz Egipcie. W Polsce najstarsze pisanki pochodzą z Ostrówka, a datowane są na koniec X wieku.
Zabawy z jajkiem
Na Wileńszczyźnie, ale i w litewskim Puńsku, na Sejneńszczyźnie najbardziej popularnym sposobem malowania jajek jest farbowanie ich w łupinach cebul. Uzyskuje się wtedy różne odcienie brązu. Świętom Wielkanocy towarzyszą także zabawy z pisankami. To "bicie się" trzymanymi w rękach kraszankami wygrywane przez tego, którego jajko najdłużej się nie stłucze, oraz "kaczanie jajek", zabawa, w której może brać udział wiele osób. Odbywa się zazwyczaj na podwórku. Do toczenia jaj używa się czasem kory odartej z kawałka drewna w kształcie koryta. "Łupek", czyli korytko, stawia się w pozycji pochyłej. Każdy z uczestników gry puszcza jajko po pochyłości. Jeżeli jajko uderzy w inne jajko podczas toczenia się, automatycznie staje się "łupem".
Puńskie tradycje
Te dawne zwyczaje stara się kultywować w Polsce Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Puńsku, leżącym na samym polsko-litewskim pograniczu. Organizowane są warsztaty, w szkołach odbywają się zajęcia, prowadzone przez etnografów. Stowarzyszenie zachęca też, nie tylko mieszkańców Puńska, ale i Sejneńszczyzny oraz graniczących z Polską rejonów Litwy do podzielenia się swymi Wielkanocnymi pracami. Co roku organizowany jest pokaz - konkurs powielkanocny. Na pokaz przekazywane są nie tylko piękne pisanki, wykonywane najprzeróżniejszą techniką, ale i palmy, tzw. sady, wycinanki, krajki, pająki, kwiaty wykonane z papieru, nici, pierza, itp. Odbywa się też prezentacja multimedialna "Margučiai" (pisanki), można podglądnąć, jak pisze się pisanki, wykonuje wycinanki, robi palmy.
Nowe zwyczaje w Mariampolu, Solecznikach, Połandze
Mariampol
Zapraszamy do podziwiania Mariampola ozdobionego tysiącami pisanek i innych ozdób wielkanocnych
To wspaniałe widowisko pełne wielkanocnej radości stworzyło ponad 70 różnych organizacji, instytucji i społeczności, które ozdobiły drzewa rosnące na placu Basanavičiusa i jego dojazdach. Plac J. Basanavičiusa i rosnące przy nim drzewa ozdobione są pięknie udekorowanymi i kolorowymi pisankami i innymi dekoracjami wielkanocnymi,
- Mieszkańcy Mariampola kolorowo dekorowali się na trzecią wiosnę, aby powitać św. Wielkanoc. To nieopisana radość, że ledwo jesteśmy w stanie pomieścić wszystkich, którzy chcą ozdobić choinki, bo aleja już się powiększyła we wszystkich kierunkach na dojazdach do placu. Jeszcze przyjemniej jest obserwować, że choinki udekorowane są nie tylko pisankami, ale także różnymi kolorowymi dekoracjami wielkanocnymi. Jestem niezmiernie wdzięczny wszystkim wspólnotom, które udekorowały choinki wielkanocne i stworzyły piękną wiosenną choinkę św. Nastrój oczekiwania na Wielkanoc. Zapraszamy mieszkańców Mariampola i gości miasta do podziwiania tych wspaniałych dekoracji wielkanocnych aż do Atvelykis, inaczej zwanej dziecięcą Wielkanocą - mówi wicemer miasta Agnė Pavelčikienė.
Soleczniki
Od 25 marca pisanki zielone, żółte, pomarańczowe, czerwone, niebieskie, czerwone, wiśniowe, a nawet czarne wraz z tegorocznymi gałązkami pączkującymi osiedliły się w pobliżu dworu Jašiūnai. To tradycyjne kolory pisanek, oznaczające płodność, harmonię, budzącą się naturę, ciepło, obfite zbiory.
W sumie na parterze dworku znajduje się osiem dużych pisanek o wysokości 1,80 m. Ozdobione są tradycyjnymi wzorami, takimi, jakimi przodkowie maloswali jajka. Kropki i kreski tworzą przeplatające się zestawienia, wywodzące się z przebudzenia natury. Różne koła symbolizują Słońce, wieczność i stałość, choinki - drzewo życia, a kropki - obfite żniwo.
Wystawa pisanek w Dworze Jašiūnai to niewerbalne życzenie, aby w każdym domu panował spokój, harmonia i ciepło, aby dom był pełen dzieci i gości, abyśmy trzymali się silnych tradycji i cenili w życiu wartości, abyśmy zboża wyhodowane na polach dają dobre plony. Będzie czynna do 07 kwietnia br. – informuje samorząd rejonu.
Połanga - Dwumetrowe pisanki
Na ulicy J. Basanavičiausa w Połądze nastrój wielkanocny tworzą śpiewające pisanki
W Połandze tradycyjnie przyozdabia się imponującymi, wysokimi na dwa metry pisankami. Kolorowa aleja poświęcona jest najpiękniejszemu wiosennemu festiwalowi, który co roku cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców Połągi i gości kurortu, będzie w Połądze udekorowana do 8 kwietnia.
Co roku - inaczej
Aleja ta jest interesująca nie tylko ze względu na imponującą wielkość pisanek, ale także ze względu na ich dekorację – kulturoznawcy i etnografowie co roku muszą nieźle nagłowić i wykorzystać swoją wiedzę, aby aleja Pisanek (Margučių) zaskoczyła mieszkańców i gości uzdrowiska od nowa każdej wiosny.
Według Vity Petrauskienė, dyrektor Centrum Kultury w Połądze, St. Wielkanocy w Połandze nie można już sobie wyobrazić bez słynnej Alei Margučiai – mieszkańcy Połągi i goście kurortu nie tylko podziwiają te symbole Wielkanocy, ale także chętnie robią zdjęcia obok kolorowych olbrzymów. I co roku ich zdjęcia wyglądają inaczej, bo w Alei Margučiau, która zdążyła już stać się wystawą plenerową, co roku wielkanocny nastrój łączy się z nowym, oryginalnym tematem.
Muzycznie
Spacerując popularną ulicą J. Basanavičiusa i podziwiając kolorową i efektowną Aleję Margučiai, można naprawdę poczuć radosny, wiosenny nastrój. A kto to tworzy?
- Przepiękny widok, zieleń i dźwięki. Nawet jeśli śpiew ptaków nie jest zbyt słyszalny – być może przyćmiony jest nieco przez zbyt głośne skrzeczenie mew – aby cała Litwa poczuła w Połądze świąteczny nastrój, przy pisankach grane są wiosenne litewskie pieśni ludowe – powiedziała etnografka, kierownik zespołu folklorystycznego Centrum Kultury w Połądze - „Mēguva” Zita Baniulaitytė.
WYG
Na fot. Pisanki puńskie, palmy litewskie, dekoracje w Mariampolu, Sołeczniakch, Połandze
Źródła i fot: Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej, samorządy Mariampola, Sołcznik, Połangi
