Stowarzyszenie Przyjaciół Suwalszczyzny oraz Archiwum Państwowe w Suwałkach zapraszają na cykl spotkań popularnonaukowych pn. „Dawne wielokulturowe Suwałki: Żydzi, Starowierzy, Ewangelicy”.
Pierwsze spotkanie, poświęcone Żydom, odbędzie się 19 kwietnia (czwartek) o godz. 17.00. O ich ponad 140-letniej obecności w Suwałkach opowie dr Maciej Ambrosiewicz, regionoznawca i kulturoznawca, autor m.in. książki o lokalnej społeczności Izraelitów pt. „Sztetl z długą ulicą”.
Pojawili się w naszym mieście ok. roku 1800. W 1806, na ogólną liczbę 1265 mieszkańców, było ich 44. Pięćdziesiąt lat później stanowili już 60 proc. ludności. Od lat 70. XIX wieku ich liczba zaczęła maleć. Coraz więcej przedstawicieli tej mniejszości emigrowało za granicę lub do dużych ośrodków w Polsce. Spis ludności z roku 1921 odnotował ich 5811. Przed samym wybuchem drugiej wojny, liczba ta zmalała do ok. 4 tys.
Żydzi zamieszkiwali głównie okolice ulicy Jerozolimskiej (dziś Noniewicza), wzdłuż której rozpościerała się przeważnie parterowa zabudowa dzielnicy żydowskiej, zwanej „Małymi Raczkami”.
Ich wkład w rozwój miasta był ogromny. U progu pierwszej wojny, w roku 1911, w Suwałkach działało 35 zakładów, z których większość należała do Żydów. Prowadzili młyny, wiatraki, garbarnie, olejarnie, browary. Kilka rodzin było szczególnie zasłużonych. Senior rodu Adelsonów – Józef, radny rady miejskiej, był współwłaścicielem browaru i prowadził młyn. Wytwarzaną przez młyn energię przekazywał na oświetlenie ulic. W mieście funkcjonowały: szpital żydowski, ochronki dla dzieci i ubogich, synagoga, domy modlitwy, kluby sportowe, szkoły..
Po wkroczeniu Niemców wielu Żydów uciekło na Litwę lub na okupowane przez Związek Radziecki tereny II Rzeczypospolitej. W mieście zostało ich ok. tysiąca - zostali wywiezieni do gett w Białej Podlaskiej, Kocku, Łukowie, Łodzi. Po wojnie do Suwałk wróciła garstka.
Spotkaniu o Żydach towarzyszyć będzie wystawa najnowszych nabytków Archiwum Państwowego dotyczących osób wyznania mojżeszowego z Suwałk.
Miejscem spotkania będzie Archiwum Państwowe w Suwałkach, ul. Kościuszki 69. Spotkanie odbędzie się dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta w Suwałkach.
Drugie spotkanie w ramach cyklu – poświęcone Starowierom – zaplanowano na 17 maja 2018 r. na godz. 17.00, trzecie – o Ewangelikach – na 15 czerwca, na 15.30.
